Weer helemaal terug: de mondkapjesdiscussie. Wie in de regio's Amsterdam, Rotterdam, Den Haag of Eindhoven is, krijgt sinds gisteravond het dringende advies om een mondkapje te dragen in publieke binnenruimtes. Voor andere gebieden geldt dat advies niet. Wat zijn de argumenten voor en tegen?
Eerst: waar hebben we het precies over? Het gaat om de niet-medische mondkapjes in de openbare ruimte. Denk dus aan de mondkapjesplicht zoals die nu geldt in het openbaar vervoer. In veel landen om ons heen zijn dit soort mondkapjes wel verplicht op meer plekken waar afstand houden moeilijk is.
Wat ertegen is
Het kabinet en het RIVM zeggen samengevat: het is niet nodig, zolang iedereen zich aan de al bestaande (basis-)regels houdt.
Ook zegt het RIVM dat de conclusies van onderzoeken naar het effect van dit soort mondkapjes uiteenlopen en elkaar tegenspreken, er is dus geen hard wetenschappelijk bewijs voor het positieve effect van zo'n maatregel. "Waarschijnlijk helpen mondkapjes maar beperkt bij het voorkomen van besmetting van anderen," meldt het RIVM daarover.
Wat ook niet helpt is dat er geen strenge eisen aan de kwaliteit van dit soort niet-medische mondkapjes gesteld worden. Je kunt ze bijvoorbeeld zelf maken, dan maakt het wel uit welke stoffen je gebruikt. Ook belangrijk: houd je je wel aan de instructies bij het dragen ervan, zoals: binnenkant niet aanraken en goede aansluiting op mond en neus?
Niet iedereen weet hoe je zo'n mondkapje goed moet opdoen, is te zien in deze video die NOS Stories maakte toen de mondkapjesverplichting in het OV werd ingevoerd:
RIVM-directeur Jaap van Dissel heeft er al vaak op gewezen dat hij vreest dat dit soort mondkapjes een gevoel van schijnveiligheid geven en mensen geneigd zijn om de basisregels te vergeten.
Maar daar wordt wisselend over gedacht, ook binnen het RIVM. Gedragsonderzoekers van datzelfde instituut concludeerden van de zomer namelijk nog dat het dragen van een mondkapje juist lijkt te leiden tot voorzichtigheid en afstand houden.
Een ander argument tegen: een mondkapjesplicht in de openbare ruimte is niet te handhaven. Wim Voermans, hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit Leiden is duidelijk: op dit moment is een mondkapjesplicht in de openbare ruimte juridisch gezien niet houdbaar.
Niet regionaal, en ook niet landelijk. Handhaven en boetes opleggen is volgens hem nu dus niet mogelijk. Opgelet: het gaat hier dus om de openbare ruimte. Een winkel zou volgens Voermans wel mensen zonder mondkapjes kunnen weigeren.
Dit argument kan overigens binnenkort mogelijk van tafel, zegt Voermans. "In de spoedwet is een voorziening opgenomen waarmee zo'n verplichting wel kan worden ingevoerd." De verwachting is dat de veelbesproken spoedwet de komende weken behandeld wordt in de Tweede Kamer.
Er zijn natuurlijk nog meer argumenten tegen te bedenken. Denk aan een astmapatiënt die er moeite mee kan hebben om een mondkapje te dragen. Of aan doven en slechthorenden, die er moeilijker door kunnen communiceren.
Wat ervoor is
Het kan helpen, dus doe het, zeggen voorstanders. Zo ook burgemeester Halsema van Amsterdam. Ze sprak gisteravond over het voorzorgsbeginsel, hard bewijs is niet nodig. "Alle maatregelen die kunnen helpen, die kunnen voorkomen dat we cafés en theaters moeten sluiten, laten we dat doen en later evalueren of het geholpen heeft."
Alle beetjes helpen, zeggen voorstanders dus. En dat mondkapjes een beetje kunnen helpen, ontkent het RIVM ook niet. Al is de formulering in het 'achtergronddocument' voorzichtig: "Niet-medische mondneusmaskers dragen mogelijk enigszins bij aan het beperken van verspreiding van covid-19 door presymptomatische patiënten in openbare ruimten waar voldoende afstand houden niet altijd mogelijk is."
Het CDC, het Amerikaanse RIVM, gaat veel verder. Mondkapjes zouden juist "een van de krachtigste wapens tegen de verspreiding van het virus" zijn. De medisch adviseur van de Amerikaanse regering, Anthony Fauci, adviseert in Nieuwsuur zijn Nederlandse collega Van Dissel dan ook te kijken naar de "snel toenemende hoeveelheid data over het belang en de effectiviteit van gezichtsmaskers".
Gezonde gewoonte
Ook bijvoorbeeld de Belgen kiezen onomwonden voor het mondkapje: vanaf 12 jaar ben je verplicht er een te dragen als je ergens bent waar het onmogelijk is de social distancing-regels na te leven. In de overheidscommunicatie is er ook geen twijfel over de effectiviteit: "Het dragen van een mondneusmasker beschermt jou en anderen tegen de verspreiding van het coronavirus. Het is een van de gezonde gewoonten die ons samen beschermen tegen het virus."
Er is ook geen bewijs dat het niet werkt, zei Jan Kluytmans, arts-microbioloog en lid van het Outbreak Management Team in de talkshow Op 1 gisteravond. Kortom, zeggen voorstanders: baat het niet, dan schaadt het niet.
Grote truc
Uiteindelijk is het aan het kabinet om de knoop door te hakken in de discussie over een landelijke mondkapjesplicht. En premier Rutte wil er voorlopig nog niet aan, bleek gisteravond tijdens de persconferentie. Volgens hem hebben de mondkapjes wel enig effect, daarom zijn ze ook verplicht in het OV. "But it won't do the big trick, het is niet de grote truc die alles oplost."
