Waar komt de 'ongekende openheid' van de MIVD vandaan?

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

Het was een opzienbarende bekendmaking: Nederland heeft vier Russische geheim agenten betrapt en uitgewezen. Ook bijzonder was de hoeveelheid details die de MIVD bekendmaakte. De militaire inlichtingsdienst vertelt meestal zo weinig mogelijk. We vroegen aan drie experts hoe zij denken over de loslippigheid.

Paul Abels is bijzonder hoogleraar Inlichtingenstudies. "Dit is historisch", zegt hij. "Met deze operatie betreedt Nederland het grote politieke wereldtoernooi tegenover de Russen. Dit was niet zomaar een persconferentie, daar zaten de minister van Defensie en het hoofd van de MIVD. Met een ongekende openheid en hoeveelheid details. Dit is wel even lekkerbekken voor een inlichtingenexpert."

Volgens defensie-expert Ko Colijn van Instituut Clingendael moest Nederland wel met iets naar buiten komen. "Dit gonsde al een tijdje rond in de pers. (NRC en een Zwitserse krant schreven vorige maand dat Nederland twee Russische spionnen had tegengehouden - red.) De MIVD wil graag laten weten hoe goed ze zijn. Ze zijn er ook trots op natuurlijk."

Colijn vermoedt dat Nederland de toestemming van het Verenigd Koninkrijk nodig had om dit bekend te maken - of dat ze door de Britten zijn aangespoord. "Die zijn verwikkeld in een propagandastrijd met de Russen vanwege de Skripal-affaire. Ze willen duidelijk maken dat het de Russen waren die oud-spion Skripal wilden vergiftigen." En dat wordt eens te meer aangetoond doordat de Russen wilden inbreken terwijl het OPCW onderzoek deed naar het zenuwgif novitsjok, waarmee Skripal is aangevallen.

Bekijk hieronder hoe de MIVD de hack voorkomen heeft:

Onderzoeker Sico van der Meer van Clingendael houdt zich onder meer bezig met chemische wapens en cyber security. Hij was vandaag op bezoek bij de OPCW in Den Haag. "Dat is echt toeval," zegt hij lachend. "Er werd hier met verbazing gekeken naar de persconferentie."

Van der Meer ziet de bekendmaking als een signaal aan de Russen. "Je komt er niet mee weg, we nagelen je aan de schandpaal, houd ermee op!" Bij de OPCW daarentegen hopen ze dat het met de mantel der liefde wordt bedekt. "Ze hebben al genoeg gedoe met de verdeeldheid binnen hun organisatie, vooral bij de kwesties over het gifgas in Syrië en het zenuwgif novitsjok. De OPCW dreigt daardoor verlamd te raken. Dan helpt het niet als deze affaire breed in de media wordt uitgemeten."

Maar dat gebeurt juist wél. "Als vroeger een spionage-affaire 'aanbrandde' dan werden die mensen keurig in alle stilte heengezonden", zegt bijzonder hoogleraar Abels, die vroeger bij de AIVD werkte. "Maar dit is andere koek, er zit een intentie achter. Het is een vorm van afschrikken, normen stellen, niet pikken dat de Russen zich zo gedragen."

"Opvallend is wel het onvoorstelbare amateurisme van de Russen", gaat hij verder. "Je zou bijna met Van Gaal vragen, zijn de Russen nou zo dom of zijn wij nou zo slim? Dat taxi-bonnetje, het bewijs op hun computers, ze hebben allerlei basisfouten gemaakt. Het kan duiden op onderschatting, dat ze zich onbespied wanen, of op brutaliteit. De GROe staat er om bekend dat ze driest te werk gaan."

Nederland in het vizier

Defensie-expert Colijn zegt dat er nog iets aan de hand is. "Na de brexit willen landen als Frankrijk en Spanje minder delen met de Britse inlichtingendiensten. Maar Nederland wil op veiligheidsgebied de Britten er juist bij houden. Niet voor niets zat ook de Britse ambassadeur bij de persconferentie. Het was een gezamenlijke operatie om de Russen te laten zien dat Nederland niet alleen staat, dat we ons niet uit elkaar laten spelen."

Hoogleraar Abels kan zich indenken dat Rusland zal terugslaan. "Dat wil zeggen: ze hebben natuurlijk al operaties uitgevoerd. Van redelijk destructieve cyberaanvallen tot het verspreiden van nepnieuws. In Moskou en omgeving draaien ze nu vast overuren om zich te bezinnen over wat ze terug kunnen doen. Nederland kan nu ook doelwit worden."