'Klimaatakkoord kan als een boemerang terugkeren bij rijke landen'

• Charlotte Klein

  redacteur Klimaat

Mislukt. Zo noemt expert klimaatfinanciën Pieter Pauw de klimaattop in Bakoe. De belangrijkste afspraak van vannacht in Azerbeidzjan is dat rijke landen vanaf 2035 jaarlijks 300 miljard dollar aan klimaatsteun gaan geven aan armere landen. Er werd gesproken over een sigaar uit eigen doos en een olifant in de kamer.

Is 300 miljard een wassen neus? Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei was "erg blij" met de afgesproken 300 miljard dollar: "Er is besloten dat er wereldwijd drie keer zoveel klimaatfinanciering beschikbaar komt dan nu." Maar is dat wel drie keer zoveel?

Pauw, universitair docent aan de TU Eindhoven en verbonden aan Instituut Clingendael: "In 2009 is op de klimaattop in Kopenhagen afgesproken dat landen vanaf 2020 100 miljard dollar per jaar zouden ophalen. Tussen 2009 en nu is er een inflatie geweest van pakweg 50 procent. Dat zou betekenen dat we nu eigenlijk zo'n 150 miljard dollar hadden moeten inleggen. Trek je dit door naar 2035 - weer 11 jaar later - dan is dat doel van 300 miljard maar weinig extra geld."

Bovendien zijn er, net als in 2009, geen consequenties aan verbonden als rijke landen de 300 miljard niet halen. Het eerdere doel van 100 miljard dollar werd niet in 2020 gehaald, zoals afgesproken, maar pas twee jaar later. De economisch minder ontwikkelde landen konden niet veel meer dan boos zijn.

Dan de sigaar uit eigen doos. Toen die 100 miljard dollar werd afgesproken, stond in de afspraken dat het geld "nieuw en additioneel" moest zijn. Dat mag dus geen geld zijn dat rijke landen sowieso al uitgaven aan ontwikkelingssamenwerking.

Pauw ziet dat niet terug in de plannen voor de 300 miljard. "Het kan dus dat donorlanden hun ontwikkelingssamenwerking sterker gaan inzetten op klimaatverandering. Dan hangen ze er gewoon twee labels aan: ontwikkelingssamenwerking en klimaatfinanciering."

En dan de olifant in de kamer. Dat is de vraag wie rijk is en wie arm. In de jaren '90 werd al afgesproken wie bij welke groep hoorde. Daardoor gelden landen als China, Singapore en Saoedi-Arabië nog steeds als ontwikkelingslanden, terwijl dat inmiddels grote economieën zijn, die ook veel uitstoten. Die landen zelf zijn er natuurlijk bij gebaat dat ze als ontwikkelingslanden blijven worden gezien. Een gemiste kans dat dit nu niet veranderd is, vindt Pauw.

Ook is niet afgesproken welk deel van de 300 miljard leningen en welk deel giften zal zijn. Het overgrote deel bestaat nu uit leningen. Pauw: "Maar bij adaptatie, denk bijvoorbeeld aan het bouwen van dijken, is geen winst te behalen. Omdat er geen rendement mogelijk is, is het niet mogelijk daar leningen voor te krijgen, dus vragen armere landen om meer giften."

Meer geld door bedrijfsleven

Hoeveel het bedrijfsleven gaat bijspringen blijft ook in het ongewisse. Eurocommissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra verwacht dat er door het 'VN-stempel' meer geld door private partijen zal worden verstrekt.

Pauw is daar sceptisch over. "Zo'n stempel geeft een richting, maar er ontbreekt beleid omheen. Voelt een bank zich hierdoor aangesproken écht wat te gaan doen? Ik vraag het me af."

Volgens Pauw wordt er ook te weinig gekeken naar het hele financiële systeem. "De focus ligt op de grootte van de zak geld, maar die zou moeten worden verlegd naar de verandering van het financieel systeem. Centrale banken, commerciële banken, verzekeraars: ze hadden iedereen erbij moeten betrekken."

Valencia

Alles bij elkaar snijden rijke landen zichzelf in de vingers, zegt Pauw. "Het aantal klimaatrampen en de daarmee gepaarde kosten neemt alleen maar toe. Neem alleen al de schade door de overstromingen in Valencia, dat gaat in de miljarden lopen."

De universitair docent is ervan overtuigd dat de hand op de knip als een boemerang gaat terugkeren bij rijke landen. "Rampen worden groter en de prijzen stijgen door. Als je nu niet investeert, wordt de rekening alleen maar hoger en hoger en hoger."

Is er dan helemaal niets positiefs? Om met een laatste gezegde te eindigen, ziet Pauw wel een strohalm waar we ons aan kunnen vastklampen: "Er is afgesproken dat er verder gepraat gaat worden over hoe klimaatfinanciering kan worden opgeschaald tot 1.300 miljard dollar per jaar. Dat biedt een kleine opening. Nu de uitwerking nog."