Palestijnse watermeloen leidt tot ophef in Tweede Kamer, dit is wat het betekent

VVD-leider Yesilgöz beschuldigde haar collega-fractievoorzitter Ouwehand (Partij voor de Dieren) deze week in de Tweede Kamer van Jodenhaat en het steunen van Hamas. De aanleiding? Deze tweet waarin Ouwehand voor het debat aankondigde stukken watermeloen uit te delen.

Ouwehand reageerde onmiddellijk en zei dat Yesilgöz "heel goed weet dat de watermeloen symbool staat voor de Palestijnse vlag". Het fruit "toont solidariteit met de Palestijnse bevolking", zei ze.

De PvdD-leider vond dat haar VVD-collega zich schuldig maakte aan ophitsing:

Maar Yesilgöz hield vol dat er sprake was van een zogenoemd hondenfluitje: een op het oog onschuldig symbool of een formulering waarvan de goede verstaander precies weet welke haatboodschap ermee wordt bedoeld. Ook lang voor het uitbreken van de oorlog in Gaza, als minister van Justitie en Veiligheid, wees ze op het gevaar van antisemitische "hondenfluitjes".

Alternatief voor verboden vlag

Waar in elk geval geen discussie over is, is dat de watermeloen een Palestijns symbool is. De kleuren van het fruit (rood vruchtvlees, groen-witte schil en zwarte pitjes) komen overeen met de kleuren van de Palestijnse vlag.

Na de Zesdaagse Oorlog in 1967 verbood Israël het publiekelijk vertonen van die vlag. Volgens de overlevering gebruikten Palestijnen in de bezette gebieden de watermeloen, die daar veel werd geteeld, als verzetssymbool.

De Palestijnse kunstenaar Sliman Mansour vertelt een meer gedetailleerd verhaal. Aan nieuwszender Al Jazeera legde hij in 2021 uit dat Israëlische militairen in 1980 zijn galerie in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever probeerden te censureren.

Mansour zou te horen hebben gekregen dat hij de kleuren rood, groen, zwart en wit niet meer mocht gebruiken, omdat dat de kleuren van de Palestijnse vlag zijn. Toen een collega-kunstenaar vroeg of ze wel bloemen in die kleuren mochten schilderen, zou een militair hebben uitgeroepen dat "zelfs als je een watermeloen schildert, nemen we die in beslag".

Daarmee was volgens hem de meloen als verzetssymbool geboren:

Hoewel de vlag na de Oslo-vredesakkoorden in 1993 niet langer verboden was in de Palestijnse gebieden, bleef de watermeloen terugkomen als symbool.

Een veelgenoemd voorbeeld is het werk Het verhaal van de watermeloen van Khaled Hourani. Hij maakte in 2007 een serie zeefdrukken van een stuk watermeloen. De afbeelding was voor in de Subjective Atlas of Palestine van de Nederlandse ontwerper Annelys de Vet, waarin Palestijnse kunstenaars een beeld gaven van hun land.

In 2015 verscheen de watermeloen-emoji en sindsdien wordt die veelvuldig op sociale media gebruikt. Dat viel ook The Washington Post op in 2021. Palestijnen met wie de krant sprak, zeiden dat ze het symbool gebruikten om veronderstelde censuur op sociale media te omzeilen.

Pro-Palestijnse berichten op Instagram zouden minder goed zichtbaar worden gemaakt, het zogenoemde shadow banning. De censuur wordt door socialemediabedrijven ontkend, maar ook in het huidige conflict ervaren gebruikers problemen.

De toezichtraad van Meta, moederbedrijf van onder meer Facebook en Instagram, zei in mei tegen Nieuwsuur dat de techgigant berichten van of over Palestijnen wel degelijk lager plaatst zodat het bereik afneemt.

Antisemitisch?

Blijft de vraag over of de watermeloen een antisemitisch symbool is waarmee iemand steun voor Hamas uitdraagt. Het doet denken aan de discussie van vorig jaar over de leus "From the river to the sea, Palestine will be free" (Van de rivier tot de zee, Palestina zal vrij zijn).

Pro-Palestijnse activisten zien dat als een roep van verzet tegen de Israëlische bezetting, maar in Israël en ook daarbuiten wordt het gezien als een oproep tot de vernietiging van Israël. Ook is er een duidelijke link met Hamas: de terroristische beweging heeft de slogan in zijn handvest staan.

Zo'n sterk verband met Hamas is er in het geval van de watermeloen niet. Wel zien sommige commentatoren, politici en groeperingen die strijden tegen Jodenhaat het als een antisemitisch symbool.

Zo werd de dochter van Hollywoodacteurs Ben Affleck en Jennifer Garner begin dit jaar op X veroordeeld voor het dragen van een trui met daarop een stuk watermeloen in een vorm die lijkt op Israël en de Palestijnse gebieden. "Het symbool wist het hele land Israël", luidde de kritiek.

'Geen link met Hamas'

Voor Ouwehand was er geen link met Hamas. "Het heeft niks te maken met de steun aan Hamas. Hamas is een terroristische organisatie. De daden die Hamas op 7 oktober en op andere momenten heeft gepleegd, verdienen niets dan veroordeling."

Ze kreeg op X bijval van D66-Kamerlid Paternotte: "Palestina gelijkstellen aan de terreurorganisatie Hamas en collega's daarmee van sympathie voor Hamas betichten, is fout."

Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding Eddo Verdoner is door de NOS om een reactie gevraagd, maar die bleef uit.