Kunstsector vreest kaalslag: 'Alle cultuurinkomsten geraakt door kabinetsplannen'
Als de kabinetsmaatregelen die effect hebben op cultuur doorgaan, komen alle inkomstenbronnen van de sector onder druk te staan en ontstaat een negatief domino-effect. Dat komt naar voren uit een onderzoek in opdracht van private financiers, gemeenten en de kunst- en cultuursector, waaronder het Cultuurfonds en Kunsten '92.
Het kabinet wil dat de cultuursector de eigen broek ophoudt en minder afhankelijk wordt van overheidssubsidies. In het coalitieakkoord was er geen paragraaf gewijd aan cultuur, maar in de financiële plannen staan wel maatregelen die een negatief effect hebben op de sector.
De sector zal daardoor jaarlijks zo'n 200 tot 350 miljoen euro mislopen, stelt het onderzoek, terwijl er toch al "geen vet op de botten zit". De cultuursector is niet de enige die zich uitspreekt tegen de kabinetsplannen. Ook de sportwereld en vakantieverhuurders zijn bezorgd over wat met name de btw-verhoging met hun inkomsten gaat doen.
Minder inkomsten vanuit publiek
Het onderzoek laat volgens de cultuursector zien dat de kabinetsmaatregelen niet alleen leiden tot minder geld uit subsidies, maar ook tot minder inkomsten uit kaartverkoop (door de btw-verhoging) en minder subsidie vanuit loterijen (vanwege de verhoogde kansspelbelasting) en vanuit gemeenten (vanwege begrotingstekorten daar).
In het onderzoek werd ook gekeken naar het effect van het verlagen van de giftenaftrek, maar dat is inmiddels deels achterhaald. De mogelijkheid om als particulier (deels) belastingvrij aan de cultuursector te schenken zou worden ingeperkt. Dat gebeurt nog steeds, maar minder ingrijpend dan eerst het plan was.
Ongeveer de helft van het geld binnen de cultuursector (exclusief filmsector, archieven en bibliotheken) komt van het Rijk en gemeenten in de vorm van subsidies. Tegelijk maakt niet elke culturele instelling, kunstenaar of gezelschap gebruik van subsidies.
Het kabinet wil de btw op de meeste culturele goederen, van podiumkunsten en boeken tot hotelovernachting, verhogen van 9 naar 21 procent, de protesten vanuit de sector ten spijt. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Sport (OCW) kwam tot de conclusie dat deze verhoging 5 tot 6 procent minder bezoekers zal opleveren.
Dit onderzoek uit de sector spreekt van een teruggang van 9 tot 12 procent, omdat volgens de onderzoekers niet de hele verhoging van de prijzen van de kaartjes is meegerekend. Om de stijgende loonkosten en andere kosten in de sector te kunnen betalen, moeten de prijzen voor kaartjes mee omhoog. Ook niet volledig meestijgende subsidies drijven de tarieven op.
Uit een Kamerbrief van staatssecretaris Idsinga (Fiscaliteit en Belastingdienst) bleek gisteren dat de overheid geen zogeheten impactanalyse voor de btw-verhoging heeft uitgevoerd. Met zo'n analyse kunnen de (financiële) gevolgen van voorgenomen besluiten worden getoetst.
Subsidiebronnen
Het ministerie van OCW heeft te maken met bezuinigingen vanuit het Rijk. Het moet de komende jaren een miljard euro bezuinigingen. Dat gaat met een begroting van ruim 50 miljard euro lang niet allemaal ten koste van cultuur, maar cultuur zal er ook niet aan ontkomen: ongeveer 1,3 miljard van de begroting is voor cultuur. Daarbij komt dat de subsidies vanuit het Rijk de afgelopen jaren ongeveer gelijk zijn gebleven en dus niet zijn gecorrigeerd voor inflatie.
Bij gemeenten zit de cultuurbegroting anders in elkaar. Zij krijgen geld van het Rijk in het Gemeentefonds. Vanaf 2026 verwachten gemeenten in het 'ravijnjaar' een begrotingstekort van 1,1 miljard euro.
Aangezien bijdragen voor kunst- en cultuur niet geoormerkt zijn (dus gemeenten mogen zelf bepalen of ze daar geld aan uitgeven), bestaat de kans dat zij ervoor kiezen het beschikbare geld aan andere posten te besteden. Een voorbeeld is Bergen op Zoom, waar coronasteungeld voor de cultuursector werd besteed aan reorganisatie van de gemeente en salarissen van topambtenaren.
Een andere factor die bepalend is voor de cultuurinkomsten is de verhoging van de kansspelbelasting. Het bedrag dat de cultuursector krijgt van organisaties als de Nationale Postcodeloterij zal dalen omdat de belasting omhoog gaat, verwachten de onderzoekers.
'Kaalslag'
"Dit heeft niets te maken met survival of the fittest", zegt Cathelijne Broers, directeur van het Cultuurfonds. "Alle kunstenaars, instellingen of gezelschappen in Nederland gaan er financieel op achteruit, ook als je niet afhankelijk bent van subsidies. Dit wordt een kaalslag: voor gesubsidieerde en niet-gesubsidieerde instellingen, voor gerenommeerde kunstenaars en nieuw talent, voor binnen en buiten de Randstad."
Of het kabinet alle plannen doorzet, zal aankomende vrijdag bij het presenteren van het regeerprogramma en volgende week dinsdag op Prinsjesdag duidelijk worden. Eerder werd gelekt dat de verhoging van de btw waarschijnlijk doorgaat.
