Nederlanders positief over aardgasvrij verwarmen, maar sceptisch over beleid
Verreweg de meeste Nederlanders willen dat Nederland voor energie minder afhankelijk wordt van andere landen (88 procent). Ook vindt driekwart klimaatverandering een belangrijk probleem. Tegelijk vinden burgers beleid op dit gebied alleen aanvaardbaar als dit betaalbaar is en de kosten eerlijk worden verdeeld.
Dat blijkt uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) onder ruim 2000 mensen. Aanleiding is het Klimaatakkoord, waarin is afgesproken dat huizen in 2050 duurzaam moeten worden verwarmd. Zeven miljoen woningen en 1 miljoen andere gebouwen moeten dan aardgasvrij zijn. Om burgers mee te krijgen in die transitie, wilde het PBL weten hoe zij tegenover de plannen staan.
Dat levert een dubbel beeld op. Hoewel burgers de doelen onderschrijven, heeft de helft van de ondervraagden als het om klimaat gaat weinig vertrouwen in de overheid. Bijvoorbeeld vanwege inconsistent beleid rond de salderingsregeling voor zonnepanelen.
Discussie over kosten of beheer
Bij de overstap naar aardgasvrije wijken bepaalt de kostenverdeling sterk hoe legitiem burgers het beleid vinden. Zo vinden veel burgers dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen, blijkt uit het PBL-onderzoek.
Burgers blijken verder moeite te hebben met warmtenetten in handen van commerciële bedrijven. Er is meer draagvlak voor het gebruik van warmtenetten die door publieke instanties worden beheerd.
Hiervoor is een wetsvoorstel ingediend, maar daar moet nog over worden gestemd in de Tweede Kamer. In het voorstel staat dat warmtebedrijven voortaan door gemeenten moeten worden bestuurd en dat consumenten moeten worden beschermd tegen warmtewoekerprijzen.
Toch zijn er ook respondenten in het onderzoek die het logischer vinden als de huidige netbeheerder eigenaar wordt van het warmtenet. Zij hebben er weinig vertrouwen in dat het beheer goed gaat als de overheid volledig eigenaar wordt. Wel benoemen ze daarbij dat het laten beheren door een commercieel bedrijf een slechter idee is, omdat deze niet in het publieke belang handelen.
Proef niet altijd succesvol
De rijksoverheid is al begonnen met het testen van van de ontwikkeling van aardgasvrije wijken. Ruim 60 wijken werden gebruikt als zogenoemde 'proeftuinen'. Voor deze wijken waren volgens het onderzoek relatief veel subsidies beschikbaar, maar ondanks deze subsidie wilden bewoners niet altijd meewerken aan de warmtetransitie.
In Utrecht zou de wijk Overvecht-Noord aardgasvrij gemaakt worden, maar afgelopen voorjaar trok energiebedrijf Eneco de stekker uit het project. In die wijk waren twijfels over de betaalbaarheid en vraag naar een warmtenet, omdat burgers al keken naar goedkopere alternatieven.
Het PBL verwacht dan ook dat het voor gemeenten zonder deze subsidies lastig is om grote groepen burgers mee te krijgen in de duurzaamheidsslag. Het planbureau raadt gemeenten aan goed te communiceren over onzekerheden en de mening van burgers mee te nemen in de ontwikkeling van wijkplannen.
