Warmteklap vooral voor ouderen een risico: 'Hitte duurt te kort om te wennen'

Met temperaturen die oplopen tot lokaal 34 graden in het zuiden en code geel voor de provincies Noord-Brabant, Limburg en Zeeland hebben we te maken met een tropische dag. Ook een tropische nacht is aanstaande, want komende nacht koelt het maar beperkt af.

De plotselinge stijging van de maximumtemperatuur leidt ertoe dat ons lichaam geen tijd heeft om zich aan te passen, waardoor de hitte behoorlijk hard aan kan komen.

Hoogleraar thermofysiologie Hein Daanen van de VU wijst erop dat we twee mechanismen hebben om warmte af te voeren. "Het eerste is het openzetten van de bloedvaten in de huid om de warmte af te voeren naar de omgeving. Het tweede mechanisme is zweten. Dat is eigenlijk nog krachtiger."

Tien dagen

Het menselijk lichaam kan zich volgens de hoogleraar heel goed aanpassen aan warmte als het er de tijd voor krijgt. "Een mens heeft een fantastisch vermogen om zich aan hitte aan te passen. Het is optimaal om tien dagen de tijd te hebben om gefaseerd te wennen aan een hogere temperatuur. Het eerste wat er dan gebeurt is dat je meer vocht vasthoudt en daarmee neemt het bloedvolume in het lichaam toe. Daardoor kan er meer bloed naar de huid om zo warmte af te geven aan de omgeving."

Acclimatiseren werkt echt, zegt Daanen. "Als het lange tijd warm is, worden mensen elke ochtend een beetje koeler wakker. Ongeveer 0,3 graden in 10 dagen tijd. Dat zorgt er ook voor dat we beter tegen de hitte kunnen."

Dat lukt niet als de temperatuur plotseling drastisch stijgt. "Door een plotselinge warmteklap zoals vandaag, zien we dat de hartslag 10 tot 15 slagen hoger is dan normaal. Dat komt doordat we in de warmte ons bloed naar de huid sturen om hitte af te staan, waardoor er minder bloed terugstroomt naar het hart. Ons hart moet dan harder werken om onze organen en spieren van bloed te blijven voorzien."

Ouderen

Voor ouderen is het aanpassen aan plotseling hogere temperaturen nog lastiger. "Als je ouder wordt, is het vermogen om de bloedvaten open te zetten minder. Ook mensen met chronische aandoeningen zoals hart- en vaatproblemen en ademhalingsproblemen lopen meer risico op oververhitting en uitdroging. Vooral dat laatste speelt een grote rol."

Dat je bij blootstelling aan hitte loom wordt, is logisch, stelt Daanen. "Warmte leidt tot een gevoel van discomfort. Als de bloedvaten opengaan, wordt het sympathische systeem minder geactiveerd. Dat systeem zorgt er normaal voor dat je energiek bent, dus bij warm weer worden we al snel ontspannen en wat trager."

Het advies dat de hoogleraar geeft voor het doorstaan van een warme dag als vandaag, is vanzelfsprekend. "Omdat het maar één dag heel warm is, kun je het beste de hitte niet opzoeken want je lichaam heeft geen tijd om te acclimatiseren. Zoek juist de schaduw op en ga niet in de brandende zon sporten."