Handjeklap op topniveau: hoe Orbán toch besloot Rutte te steunen
Kysia Hekster
Correspondent NAVO
Tijn Sadée
Correspondent Europese Unie
Kysia Hekster
Correspondent NAVO
Tijn Sadée
Correspondent Europese Unie
Wanneer staakt de Roemeense president Klaus Iohannis zijn verzet tegen de benoeming van Mark Rutte als nieuwe NAVO-topman? Hij is nog altijd zélf kandidaat voor de post, maar ingewijden weten het zeker: het is een kwestie van uren, hooguit dagen voor het zover is. In de Roemeense media circuleerden eerder deze week al berichten dat Iohannis zich gaat terugtrekken.
Gisteren gingen Hongarije en Slowakije, de twee overige landen die nog niet akkoord waren, overstag. In de marge van de EU-top in Brussel sprak Rutte de leiders van beide landen.
Slowakije kreeg van hem toezeggingen dat hij als nieuwe secretaris-generaal van het militaire bondgenootschap zal zorgen voor het onder de aandacht houden van versterking van de luchtverdediging. Met Viktor Orbán sprak Rutte "na een open en goed gesprek" af de blik op de toekomst te richten.
Diplomatie
Dat gesprek volgde op intensief contact tussen de diplomatieke teams van de Nederlandse en de Hongaarse ambassadeurs bij de NAVO. Eind vorige week bespraken adviseurs van de beide regeringsleiders telefonisch het idee voor een verzoeningsgesprek tijdens de top. Het Hongaarse voorzitterschap van de EU komt eraan (op 1 juli) en Orbán wilde de kwestie uit de weg hebben.
Duidelijk moest worden onder welke voorwaarden Orbán bereid was Rutte alsnog te steunen. Een eerste eis was makkelijk te vervullen.
Opt-out
De Hongaren wilden de toezegging dat ze niet mee hoeven doen aan toekomstige NAVO-missies voor Oekraïne. Orbán onderhoudt nog altijd vriendschappelijke banden met de Russische president Poetin, tot ongenoegen van de andere leden van het militaire bondgenootschap. Secretaris-generaal Jens Stoltenberg beloofde tijdens een bezoek aan Boedapest dat er geen beroep gedaan zal worden op Hongarije als het gaat om Oekraïne.
Aan een tweede Hongaarse eis voor steun aan Rutte was lastiger te voldoen. Orbán wilde excuses van Rutte voor een uitspraak in 2021. Voorafgaand aan een EU-top zei Rutte tegen de Nederlandse pers dat hij Hongarije "op de knieën" wil krijgen als het gaat om de anti-lhbti-wetgeving die het land gaat invoeren.
Als het ze niet bevalt, waarom gaan ze dan niet uit de EU?, vroeg Rutte zich af. Ruim drie jaar later was Orbán die woorden niet vergeten. Maar excuses komen er niet, zei de demissionair premier vannacht na afloop in Brussel.
Brief
De een-op-een-bijeenkomst tussen Orbán en Rutte in de Hongaarse delegatiekamer duurde amper een half uur. Hongarije heeft in dat gesprek niet meer om excuses gevraagd. Orbán neemt genoegen met de belofte van Rutte dat hij een brief aan hem zal schrijven waarin hij zegt dat hij zich realiseert dat zijn woorden "pijn hebben gedaan."
Die formulering is een "landingszone" waar de Hongaren mee akkoord zijn gegaan, hoort de NOS in Brussel. In Boedapest zullen de media die onder controle staan van Orbán de gekozen bewoordingen ongetwijfeld zien als een excuus.
Maar de Nederlanders zeggen de Hongaren duidelijk te hebben gemaakt dat Rutte publiekelijk zal ontkennen dat er excuses gemaakt zijn of dat hij zijn woorden uit 2021 terugneemt.
Na afloop van de EU-top zei Orbán dit tegen de media:
Vandaag plaatste Orbán de brief die hij van Rutte ontving op X. Daarin werden geen excuses gemaakt, maar schrijft Rutte er kennis van te hebben genomen dat sommige van zijn uitspraken als premier van Nederland in 2021 tot onvrede hebben geleid in Hongarije.
De brief die Orbán op X deelde:
Volgens betrokkenen is de Roemeense president Klaus Iohannis intussen "zijn knopen aan het tellen". Ze schatten in dat hij heel snel bekendmaakt dat hij zich terugtrekt.
Mogelijk ook zonder de toezegging die hij wil, dat hij na zijn presidentschap een belangrijke post krijgt, bijvoorbeeld in de nieuwe Europese Commissie. Als Iohannis om is, zijn eindelijk de 32 benodigde steunverklaringen voor Rutte binnen. Begin volgende week zullen de NAVO-ambassadeurs dan officieel bevestigen dat Rutte de nieuwe NAVO-topman wordt, zo is de verwachting.
