Hoe word je Europees kampioen? ‘De sfeer komt altijd op de eerste plaats’

• Ronald van Dam

  redacteur en commentator NOS Sport

Het Nederlands elftal begint over vier dagen aan het EK voetbal. Om het land in extase brengen, moeten bondscoach Ronald Koeman en zijn spelers een antwoord zien te vinden op de vraag der vragen: hoe word je Europees kampioen?

Voor ervaringsdeskundige Hans van Breukelen komt de sfeer altijd op de eerste plaats. De doelman van de gouden ploeg van 1988 doelt op de tegenvallende EK's in 1980 en 2012, waar de spanning bij Oranje soms om te snijden was. "Het gaat niet zozeer om de namen, maar vooral om de flow waarin je spelers en het team weet te brengen."

Winning mood

Wat in 1988 hielp: "Er zaten negen spelers bij die dat seizoen iets hadden gewonnen", zegt Van Breukelen. "Gullit, Van Basten en Rijkaard bij AC Milan, de vijf PSV'ers en Erwin Koeman met Mechelen. Bijna de helft zat in de winning mood."

Foppe de Haan werd twee keer op rij Europees kampioen als bondscoach van Jong Oranje. Bij de eerste titel in 2006 had hij een groep met spelers die "gepokt en gemazeld" waren. "Daar kon je goede afspraken mee maken. In 2007 was dat heel anders, in die ploeg zat met types als Royston Drenthe veel meer gevoel en emotie. Ongeleide projectielen, maar geweldige jongens. Ik heb echt mijn best gedaan om daar een band mee te smeden."

Sari van Veenendaal, keepster van de Nederlandse voetbalvrouwen toen die in 2017 Europees kampioen werden, vertelt over haar ervaringen. "Op het EK hadden we een sfeer gecreëerd, waarin iedereen alles deed voor het team. Heel vaak hoor je 'we zaten in een flow'. Dat is iets ongrijpbaars, maar wij hadden het toen wel. Het was alsof er een soort magie vrijkwam. Dat groepsgevoel is goud."

'Niet de beste'

"Wij waren op dat moment niet de beste van Europa, kampioen worden leek niet realistisch", zegt Van Veenendaal. "Ons grote doel was het vrouwenvoetbal op de kaart te zetten. Toch wilde bondscoach Sarina Wiegman dat we intern tegen elkaar uitspraken dat we voor de titel gingen. Om dat te bereiken, moet je er met elkaar in geloven en daarnaar handelen."

Sfeer is belangrijk, maar volgens De Haan valt en staat alles met goede spelers. "Een aantal dingen moet je gewoon heel goed met elkaar willen doen. En daar is kwaliteit voor nodig. Mentale -en voetbalkwaliteiten. Wie past bij wie? Dat is de kunst van het coachen."

"Ik begrijp de keuze van Koeman voor Wijnaldum daarom wel", valt Van Breukelen hem bij. "Hij zorgt voor sfeer, heeft ervaring en ligt goed in de groep. Dat geldt ook voor Daley Blind, iemand die door de jaren heen in Nederland vaak is afgemaakt."

'Schildpad'

"Maar als je naar de carrière van Blind kijkt, denk ik: zijn we nou mesjogge? In het buitenland wordt hij gezien als een fantastische speler. Ach, in onze tijd ging dat ook zo. Toen we eens na een interland op Schiphol terugkeerden, werd Ronald Koeman door een fan voor "schildpad" uitgemaakt."

Van Veenendaal: "Van buitenaf valt je altijd van alles op, maar in een groep zit het vaak heel anders. Er is een dynamiek die al maanden aan het groeien is, soms jaren. Ervaren spelers en speelsters voegen veel toe op zo'n groot toernooi."

"Waar Koeman naar zoekt, is een samenstelling waarin de verhoudingen tussen de spelers heel goed zijn", denkt Van Breukelen. "En heel goed is niet per se vriendschappelijk. Juist als de sfeer goed is, durf je in veiligheid elkaar de waarheid te zeggen."

En dan is er nog de niet onbelangrijke factor geluk. De Haan: "In 2006 begonnen we het EK met verlies in een waardeloze wedstrijd tegen Oekraïne. In de tweede groepswedstrijd speelden we tegen Denemarken bepaald niet ongelukkig gelijk. Vervolgens wonnen we in een loodzwaar duel van Italië. Toen hadden we de vorm te pakken. Je kunt in een toernooi groeien. Dat is in 1988 met Oranje ook gebeurd."

Van Breukelen: "De openingswedstrijd tegen de Sovjet-Unie was misschien wel onze beste wedstrijd van het toernooi, maar Dasajev stopte alles. In het volgende duel schoten de Engelsen twee keer tegen de paal, voordat Van Basten de 1-0 maakte. Tegen Ierland haalde Vanenburg een kopbal van de lijn."

Meezitten

Je moet ook wat geluk hebben, wil hij maar zeggen. "Na het verlies tegen de Russen bracht Michels Van Basten voor Bosman, Erwin Koeman voor Van 't Schip, Vanenburg verhuisde naar rechts en het begon te lopen. Maar een coach moet die beslissingen wel durven te nemen."

Van Veenendaal: "Ze zeggen altijd: geluk dwing je af. Maar daar geloof ik niet in. Het moet wel een beetje meezitten. Wij hadden het geluk dat topland Duitsland in de kwartfinales door Denemarken werd uitgeschakeld, dat was toch wel lekker. Soms valt het geluk jouw kant op."