Universiteiten willen banden met Israël niet verbreken

Nederlandse universiteiten zijn niet van plan om de samenwerking met Israëlische instellingen stop te zetten. In een open brief in Trouw zeggen de rectoren van de vijftien instellingen niet in te gaan op de eis van actievoerende studenten.

Op meerdere universiteiten werden de afgelopen tijd protesten gehouden. De actievoerders willen dat de banden met organisaties uit Israël verbroken worden, vanwege de oorlog in Gaza. Voor sommige actievoerders gaat het om alle banden, voor andere actievoerders om de banden met organisaties die de oorlog in Gaza zouden steunen.

De rectoren vinden het opzeggen van samenwerkingen te ver gaan. "Sowieso zullen wij nooit banden met een heel land verbreken", schrijven zij in de brief. "Dit overwegen wij enkel als de Rijksoverheid ons dit dwingend oplegt of adviseert, zoals bij Rusland het geval was." De banden met Russische organisaties werden eerder beëindigd, omdat Nederland sancties heeft opgelegd vanwege de Russische agressie in Oekraïne.

Ook stellen de rectoren in hun brief dat alle visies rondom een conflict de ruimte moeten krijgen. Een boycot van Israël zou die vrijheid schenden.

Academische vrijheid

De universiteiten doen een beroep op de academische vrijheid. "De vrijheid om te kunnen onderzoeken, na te denken en te debatteren, ook als dat schuurt met onze en andermans diepste overtuigingen."

Juist in de huidige situatie "is de academische vrijheid van individuele wetenschappers én van instellingen van het grootste belang", schrijven de rectoren. Bij de samenwerkingen is een open en academisch debat "een minimale vereiste".

Als je streeft naar een open gesprek helpt het niet om "categorisch en vooraf" alle banden te verbreken, zegt Wim van de Donk, rector van Tilburg University tegen de NOS. "Dat is in strijd met waar wij, ook in moeilijke tijden, voor willen staan. Overigens met alle begrip voor de studenten die op vreedzame wijze en soms heel duidelijk hun grote zorgen aan ons hebben duidelijk gemaakt."

Als er een open debat mogelijk is, zien de rectoren geen reden om de banden te heroverwegen of te verbreken. "Wij vinden het belangrijk kritische Israëlische wetenschappers niet te isoleren, net zo goed als wij er sterk aan hechten onze Palestijnse collega's te steunen."

Op elke universiteit zijn volgens Van de Donk "nu processen op gang: er zijn commissies ingericht, er worden dialogen gevoerd. Die moeten ook een beetje de ruimte krijgen."

Zorgvuldig wegen

Demissionair minister Dijkgraaf van Onderwijs zegt in een reactie blij te zijn "dat de rectoren van de universiteiten zich uitspreken voor een zorgvuldige weging van samenwerkingsverbanden". "Dat moet vrij zijn van intimidatie, druk of dreiging met geweld." Hij moedigt de rectoren aan om bij het vormen van een besluit "alle stemmen van de hele academische gemeenschap" te betrekken.

"Het is een academische kernwaarde dat wetenschappers in vrijheid mogen bepalen met wie en naar welke vragen zij onderzoek doen", stelt Dijkgraaf. "In tijden van conflict kunnen internationale academische samenwerkingsverbanden een kans bieden om een open lijn te behouden en kritische tegenstemmen te laten klinken."

Maar een van de actieorganisaties, Palestine Solidarity Tilburg, laat weten het besluit "heel teleurstellend" te vinden. "Het College van Bestuur had beloofd om eerst naar een advies van een comité van experts te luisteren, maar heeft dat niet afgewacht en nu al besloten de banden met de Israëlische universiteiten niet te verbreken", zegt woordvoerder Rami Fransawi.

De organisatie Nijmegen for Palestine spreekt van "een heel laf besluit" en "tijdrekken". "Voor ons is het heel duidelijk dat die banden fout zijn", zegt Ties van den Bogaard namens de actiegroep. Dat de rectoren zich beroepen op academische vrijheid, vindt hij "cynisch". "Ze kiezen de kant van de onderdrukker." De universiteiten in Israël "censureren academici" die tegen de oorlog in Gaza zijn, stelt hij.

Samenwerkingen bevroren

Sommige Nederlandse instellingen besloten wel tot het stopzetten of bevriezen van samenwerkingen met Israëlische instellingen. Vorige maand besloot de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) in Den Haag om een samenwerking met de Bezalel Academic of Arts and Design in Jeruzalem af te blazen.

Ook schortte de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam eind vorige maand de uitwisselingsprogramma's op met twee Israëlische onderwijsinstellingen. De overeenkomst met de Bezalel Academy of Arts and Design en de Jerusalem School of Visual Theatre werd stopgezet omdat er "voldoende twijfel bestaat of de academies onafhankelijk van de huidige Israëlische regering kunnen opereren", meldt de kunstacademie op zijn website.