Aanval op Rafah: beperkte operatie of 'sluipoffensief' om onder radar te blijven?

• Eliane Lamper

  redacteur Buitenland

Keer op keer benadrukte de Israëlische premier Netanyahu dat Rafah zou worden aangevallen. Net zo vaak kwamen er waarschuwingen richting Israël uit het Westen, vanwege de vrees voor een humanitaire catastrofe in de zuidelijke grensstad in Gaza.

Maandenlang hing een offensief in Rafah in de lucht. Intussen zijn Israëlische troepen richting de stad getrokken, is de voedseltoevoer afgeknepen en zijn bijna een miljoen Palestijnen opnieuw op de vlucht geslagen.

Door zowel Israël als de Verenigde Staten wordt de aanval in Rafah bestempeld als een "beperkte operatie". Op basis van de satellietbeelden schreef de Israëlische krant Haaretz deze week dat het wel degelijk gaat om een vergaande grondoperatie, net zoals eerder in Gaza-Stad en Khan Younis. De verwachting is dat militairen spoedig het stadscentrum bereiken.

Stap voor stap trokken troepen de afgelopen twee weken richting de overvolle stad vanuit het oosten, nadat ze de grensovergang van Rafah hadden bezet. Het leger voerde ook het aantal luchtaanvallen op. Op satellietbeelden is te zien hoe militairen een spoor van verwoesting achterlieten in de buitenwijken. Huizen, wegen en landbouwgrond zijn verdwenen.

Bekijk hieronder luchtfoto's, waarop de verwoesting in Rafah goed te zien is:

"Het leger doet in Rafah wat het de afgelopen zeven maanden ook in andere delen van Gaza heeft gedaan. Dat is niet veranderd", zegt een Palestijnse hulpverlener van Oxfam Novib tegen de NOS. Het Internationale Gerechtshof wil dat Israël onmiddellijk stopt met het offensief in Rafah, maar Israël zei al dat het een eventuele veroordeling naast zich neer zou leggen.

Hoewel de hele omvang van deze aanval nog moet blijken, is dit "een beproefde Israëlische methode", zegt Erwin van Veen, Midden-Oostendeskundige bij Instituut Clingendael. Zowel kolonisten als het leger opereren vaak in slow motion in de Palestijnse gebieden, om onder de radar te blijven. "Deze tactiek wordt nu ook bij Rafah gebruikt, om de VS een alibi te geven om niet in te grijpen."

Rode lijn

Een grondoffensief in Rafah zou een rode lijn zijn voor de Amerikanen. Zo werd geëist dat er eerst een geloofwaardig plan moest komen voor de opvang van de vele vluchtelingen. Dat plan kwam er niet, waarna president Biden aankondigde een specifieke levering van zware bommen tegen te houden. Wel keurde hij kort daarna een militair steunpakket ter waarde van een miljard dollar goed.

Als het leger Rafah binnenvalt, zou dat een "gamechanger en een humanitaire ramp zijn", zei demissionair premier Rutte in maart. Het zou een politiek moment zijn dat "gevolgen zal hebben". Vorige week zei Rutte na een gesprek met hulporganisaties dat hij de aanval op de stad "nu niet als rode lijn wil markeren en er geen politieke consequenties aan wil verbinden".

Het kabinet blijft bij dat standpunt. Demissionair minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) zei vandaag tegen de NOS dat ze "stappen zet waarvan ik tot nu toe heb gezegd dat ik die niet wilde zetten". In Europees verband wil de minister het associatieverdrag met Israël ter discussie stellen. Het maakt op dit moment niet uit "of iets wel of niet overschreden wordt", aldus Bruins Slot.

Volgens experts maken westerse bondgenoten van Israël er vooral een semantische discussie van of er nu wel of geen sprake is van het grote offensief, en blijft het verder bij stevige taal. "Dit laat zien dat er geen druk is vanuit de VS en waarschuwingen voor de politieke bühne zijn", zegt Midden-Oostendeskundige Van Veen.

"Bondgenoten beloofden dat consequenties zouden volgen, maar weigeren een sluipend offensief als gamechanger te benoemen. Er wordt zo een rookgordijn opgetrokken, waarachter Israël militair haar gang kan gaan."

Een lokale cameraploeg maakte in opdracht van de NOS deze beelden in Rafah:

Joost Hiltermann, conflictanalist bij de internationale denktank Crisis Group, onderstreept dat de Israëlische premier Netanyahu heeft beloofd Hamas "helemaal te vernietigen" en het Westen wil volgens Hiltermann Israël alle ruimte geven om dit doel te bereiken. "Dat er nu honderdduizenden inwoners weggevlucht zijn en niet worden gedood bij bombardementen is blijkbaar voldoende voor de Amerikanen", zegt hij.

Hulporganisaties waarschuwen dat de humanitaire ramp in Gaza ongekende proporties heeft aangenomen. In het oosten van Rafah wordt gevochten, het centrum is uitgestorven en in het westen, aan zee, zitten vele Palestijnen nog op elkaar gepakt.

Doordat het leger de grens bezet houdt, komen er amper nog vrachtwagens met noodhulp binnen. Voedselhulp is niet meer mogelijk in Rafah.

In de stad schuilden tot voor kort nog 1,4 miljoen Palestijnen, die naar de stad waren gevlucht voor geweld elders in Gaza. Het overgrote deel is nu opnieuw op de vlucht geslagen. Zij verblijven tussen het puin in al verwoeste steden of hebben hun tentjes neergezet op plekken waar geen voorzieningen zijn.