2023 slechtste vlinderjaar in decennia, 'voor veel soorten bleef het armoe'

• Rolf Schuttenhelm

  redacteur Klimaat

De rode vuurvlinder, het dwergblauwtje, de grote ijsvogelvlinder: het is maar een greep uit de vlinders die na de Tweede Wereldoorlog uit Nederland verdwenen, de meeste in de jaren 80. Maar ook sindsdien is de achteruitgang niet gestopt, blijkt uit de jongste gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek: het totale aantal vlinders in de lente en zomer is sinds 1992 meer dan gehalveerd.

Het slechtste vlinderjaar in de reeks was afgelopen jaar. 2023 was dramatisch, beamen experts tegen de NOS. Tijdens inventarisaties lopen zij altijd dezelfde routes, door heel Nederland - om zo de jaren onderling te kunnen vergelijken. "Ik liep op bloemrijke plekken in de top van het voorjaarsvlinderseizoen, en zag dan bijvoorbeeld maar twee vlinders", zegt Kars Veling van de Vlinderstichting.

"In het voorjaar van 2023 zag ik zes weken lang geen enkele dagvlinder in mijn tuin, hoewel ik daar wel naar keek", zegt zijn collega Anthonie Stip. Vervolgens was ook de zomer matig, zegt Stip. "De witjes krabbelden in hun zomergeneraties wel weer ietsje op, maar voor veel soorten bleef het armoe."

Meerdere zeldzame vlindersoorten in Nederland dreigen uit te sterven, en ook algemene soorten zoals de kleine vos, het klein geaderd witje en het groot koolwitje lopen sterk terug, blijkt uit de nieuwste metingen.

Fluctuaties van jaar op jaar hangen sterk af van weersomstandigheden. De dalende trend komt door veranderingen in het landschap, zoals ruilverkaveling, verdroging en overbemesting, waardoor wilde bloemen grotendeels zijn verdwenen uit weilanden. Hardst getroffen zijn dan ook de graslandvlinders. Veel van die soorten zijn afhankelijk geworden van de randjes van ons landschap: wegbermen.

Gefaseerd maaien

Bij het maaibeleid van die wegbermen zou beter rekening gehouden moeten worden met vlinders, zegt Stip. Dat betekent onder meer maaisel afvoeren om ook daar te voorkomen dat stikstof zich steeds hoger opstapelt en bloemen verdwijnen.

Maar vlinders zijn nog om een andere reden kwetsbaar: ze moeten hun volledige levenscyclus kunnen voltooien, ook als rups en pop. Om daar rekening mee te houden, zouden bermen en andere groenstroken niet in één klap gemaaid moeten worden, maar in etappes, zodat er altijd schuil- en voedselplekken bewaard blijven, aldus Stip.

"Voor echt herstel, zal er een meer natuurinclusieve landbouw moeten komen", zegt Veling. "Door goed ecologisch beheer van bermen en groenstroken kan de achteruitgang wellicht worden vertraagd of gestopt."