Waarschuwing ASML galmt na, 'meer techbedrijven worstelen met standplaats Nederland'
Als je vanaf de A2 de Kemperbaan in Veldhoven op rijdt kun je er niet omheen: dit is het land van chipmachinemaker ASML. Het bedrijf is er de afgelopen decennia enorm gegroeid en wil dat blijven doen. Maar dat moet dan wel kunnen, is de waarschuwing die ASML al langer afgeeft.
Die waarschuwing is binnengekomen in Den Haag. Het demissionaire kabinet is op scherp gezet en kijkt naar hoe het de chipmachinemaker tegemoet kan komen. Gisteren is op ministerieel niveau zelfs breed overleg geweest over de kwestie.
In januari wond bestuursvoorzitter Peter Wennink er tegen de NOS geen doekjes om. "We doen het liever hier. Maar als het hier niet meer kan, dan doen we het ergens anders. We moeten uiteindelijk aan onze klanten leveren wat onze klanten nodig hebben. De chipindustrie gaat alleen maar groeien. En dat betekent dus dat we die waardecreatie dan ergens anders brengen." Bij Nieuwsuur herhaalt Wennink nu die woorden.
Zorgen over lange termijn
Van een vertrek, zoals in het geval van Shell en Unilever de afgelopen jaren, is geen sprake. Daar gaan de zorgen volgens Haagse bronnen ook niet over. De angst is dat ASML ervoor kiest om de komende jaren investeringen vooral in het buitenland te doen. Het gevolg kan zijn dat Nederland op de lange termijn veel minder relevant wordt, dusdanig minder relevant dat een vertrek alsnog een optie wordt.
ASML is qua beurswaarde verreweg het grootste Nederlandse bedrijf. Met een waarde van 360 miljard euro is het bijna drie keer zoveel waard als vijf andere grote beursgenoteerde Nederlandse bedrijven KPN, ING, ABN Amro, Heineken en Philips samen.
'Niet alleen ASML'
Bronnen benadrukken tegenover de NOS dat het niet alleen om ASML gaat. De chipmachinemaker is onderdeel van een gebied dat de Brainport wordt genoemd. Daar zitten meer techbedrijven die worstelen met dezelfde problematiek. Het gaat om het aantrekken van voldoende talent, het woningtekort, het al dan niet Engels praten op universiteiten, ruimte op het stroomnet en voldoende infrastructuur in de regio.
Zo is er bijvoorbeeld chipfabrikant NXP. Dat bedrijf wil niet ingaan op wat er rond ASML gebeurt, maar benadrukt dat het zich al langer zorgen maakt over het vestigingsklimaat. "Elke steun vanuit de regering om het vestigingsklimaat in Nederland op peil te houden of te verbeteren juichen wij toe."
In Den Haag zien ze ondertussen ook dat de concurrentie sterk is, zowel vanuit Europa, de VS als Azië. Daar wordt gestrooid met miljardensubsidies om belangrijke bedrijven binnen te halen. ASML zegt al langer dat het hoe dan ook zal blijven groeien, omdat de vraag naar zijn machines nu eenmaal blijft toenemen.
Vanochtend werd gesuggereerd dat Frankrijk in beeld is als groeiplek. Er is geen concrete aanwijzing dat ASML specifiek naar dat land kijkt. "In de ideale wereld houd je het allemaal bij elkaar in Veldhoven", zegt Daniel Citroen, sectorspecialist technologie bij ING. "Da's vele malen efficiënter."
Maar als er dan over de landsgrenzen heen wordt gekeken, komen landen Frankrijk en Duitsland wel snel in beeld. "Dat zijn de twee landen die het drukst bezig zijn met de Europese Chips Act", zegt Citroen. Die maakt het voor landen makkelijker om grote sommen subsidie aan bedrijven te geven, in ruil voor grote investeringen. Op die manier heeft Duitsland bijvoorbeeld Intel weten te verleiden een grote productielocatie te bouwen.
In feite zegt ASML dus ook tegen de Nederlandse overheid: doe eens wat beter je best voor ons. Dat wordt meteen ook politiek ingewikkeld, zeker met formerende partijen die wellicht anders aankijken tegen bijvoorbeeld het aantrekken van buitenlandse talent. Het is een onzekere factor die demissionair premier Rutte op geen enkele manier kan wegnemen. Ruimhartig de portemonnee trekken voor subsidies, zal ook voor een demissionair kabinet ingewikkeld worden.
