Rommelen met 'heilige' Ajax-speelplan? 'Zelfs Cruijff had dat nu gedaan'
Het is vloeken in de Amsterdamse kerk, toch deden trainers als Erik ten Hag, Ronald Koeman en Danny Blind het: afstappen van het bij Ajax zo 'heilige' 4-3-3-systeem, met twee buitenspelers en een spits. Wordt John van 't Schip de volgende coach in dat rijtje?
Afgelopen weekend hintte hij er sterk op, maar in de Conference League tegen Bodø/Glimt zal Van 't Schip niet veel veranderen want buitenspeler Steven Berghuis is weer fit. Duidelijk is wel dat Van 't Schip zijn ploeg wat meer laat inzakken. Ook niet geheel des Ajax', toch?
"Geklets", is zo ongeveer het eerste woord dat uit de mond van Cock Jol komt als het over het gevoelige onderwerp gaat. Als assistent van zijn broer Martin Jol werkte hij tussen 2010 en 2011 bij Ajax, een periode waarin er weleens gekozen werd voor twee in plaats van drie spitsen.
Ajax-school verloochenen
Het is de tijd van Luis Suárez, Marko Pantelic en later Mounir El Hamdaoui in de aanval. "Er kwam zoveel los", weet Jol nog. "In de media lees je dat je dan de Ajax-school verloochent. En de vijfde colonne gaat schoppen als je het niet op hun manier doet."
"Je moet gewoon naar je selectie kijken", gaat Jol verder. "Op papier was Suárez bij ons vaak een buitenspeler, maar dat was hij op het veld natuurlijk niet. Hij maakte in dat jaar 49 goals, we haalden 85 punten, 106 doelpunten voor en 20 tegen. Zeg het maar."
Overigens was huidig hoofdtrainer Van 't Schip nog assistent van Martin Jol bij Ajax. Na diens vertrek in december 2010, aan het begin van de zogeheten 'Fluwelen Revolutie', nam Frank de Boer het over. Hij sprak zich al snel uit tegen de speelwijze van zijn voorganger.
"Wij zullen nooit 4-4-2 spelen, altijd 4-3-3. Zelfs als ik zes geblesseerde buitenspelers heb, speel ik geen 4-4-2", aldus De Boer. "De filosofie van Johan Cruijff is de Ajax-filosofie en dus ook mijn filosofie."
Charisteas en Rosenberg
Die opvatting schoof Danny Blind in het seizoen 2005/2006 even aan de kant, toen hij Ajax maar niet aan de praat kreeg. Hij besloot het zonder buitenspelers te proberen, maar met aanvallers Angelos Charisteas en Markus Rosenberg. Het leverde winst op tegen Vitesse en NAC Breda.
"Men kijkt in het begin even vreemd op, maar als een ander systeem loont is het snel weg", weet toenmalig assistent Gerard van der Lem nog. "Het zal de fans van Ajax uiteindelijk niet veel uitmaken. Zij willen gewoon een Ajax zien dat wint."
Koeman had als trainer van Ajax in 2002/2003 Europees succes, door in de Champions League zijn middenveld te versterken en 4-4-2 te spelen. Zijn jonge elftal, met Zlatan Ibrahimovic en Mido in de spits, haalde de kwartfinales, waarin het gehaaide AC Milan net te sterk was.
Ten Hag sleept titel binnen met 4-4-2
Ook in een recenter verleden is er teruggegrepen op een systeem zonder buitenspelers. Na een wervelend begin, met een perfecte groepsfase in de Champions League, kwam aan het eind van het laatste seizoen onder Ten Hag de klad erin.
De Twentse trainer, jarenlang succesvol in Amsterdam met een herkenbaar 4-3-3-systeem, voelde zich de laatste paar duels genoodzaakt 4-4-2 te spelen met de twee spitsen Sébastien Haller en Brian Brobbey. Het leverde de benodigde punten voor de landstitel op.
"We kampten met veel blessures en waren niet in goeden doen, maar moesten wel kampioen worden", vertelt Michael Reiziger, destijds assistent-trainer van Ten Hag. "Bij 4-4-2 denken mensen aan een lange bal, maar onze aanvallende spelprincipes bleven verder overeind."
Volgens Reiziger, momenteel coach van Jong Oranje, is de discussie over een systeem anno 2024 behoorlijk achterhaald. "Na de eerste bal staat elke speler eigenlijk alweer ergens anders. Dat ligt ook aan de tegenstander. Met kleine veranderingen speel je vaak meerdere systemen per wedstrijd."
Adviezen
Welk advies geven de ervaringsdeskundigen aan de huidige eindverantwoordelijke? "In mijn tijd als assistent van Louis van Gaal was winnen niet goed genoeg. Dat moest met mooi spel en veel goals", vertelt Van der Lem. "Dat is nu wel anders. Schippie moet doen wat hij wil."
Jol: "Ik kan me voorstellen dat Van 't Schip nu denkt van: volgend seizoen gaan we weer verder volgens de Ajax-filosofie, maar voor nu tellen even de punten. We versterken het middenveld, om de onzekere verdediging wat te verbloemen en we gaan wat inzakken."
"Ik denk dat als Cruijff nog had geleefd, zelfs hij in deze situatie wat aanpassingen had gedaan."
