Acht maanden warmterecords, opwarming al jaar hoger dan 1,5 graad
Vorige maand was de warmste januari ooit gemeten, waarmee er nu al acht maanden op rij warmterecords worden verbroken. Het is bovendien voor het eerst dat de vaak genoemde 1,5 graad opwarming uit het klimaatakkoord van Parijs een heel jaar op rij wordt gepasseerd. Uit gegevens van de Europese klimaatdienst Copernicus valt op te maken dat het nu twaalf maanden op rij meer dan 1,5 graad warmer is dan in de pre-industriële tijd.
Met name die consequent gepasseerde 1,5 graad wordt gezien als een zorgwekkende mijlpaal. In 2015 spraken wereldleiders op de klimaattop in Parijs met elkaar af om ernaar te streven om de opwarming van de aarde ruim onder de 2 graden te houden, liefst onder de 1,5 graad. Sindsdien gaat het vaak over de ernstige en onomkeerbare gevolgen voor de aarde die wetenschappers verwachten bij een dergelijke opwarming van de aarde.
Klimaatwetenschapper Bart Verheggen van het KNMI noemt het afgelopen jaar uitzonderlijk. "Het is natuurlijk niet verrassend, maar het laat wel zien hoe de opwarming eruitziet. We merken het aan alle kanten, ook in Nederland, hoe de extremen toenemen. Tot en met juni was het droog, daarna kwam het met bakken uit de hemel. Hittegolven hebben we niet gehad, maar de afgelopen jaren hadden we daar ook mee te maken."
Zee zo warm als in augustus
Niet alleen op land springen vorig jaar en de eerste maanden van dit jaar in het oog, ook de gemiddelde zeewatertemperatuur is wereldwijd fors hoger. Momenteel is het wateroppervlak iets warmer dan de recordtemperaturen van augustus vorig jaar, maar het is februari.
"Het snel verlagen van de uitstoot van broeikasgassen is de enige manier om de temperatuurstijging wereldwijd te stoppen", reageert Samantha Burgess, plaatsvervangend hoofd van Copernicus. Ook andere wetenschappers waarschuwen dat het proces nog af te remmen is door de CO2-uitstoot te verlagen.
Vulkaanuitbarsting en zwaveldeeltjes
Daarbij sluit Verheggen zich aan. "En naast de opwarmende broeikasgassen geeft El Niño een flinke push. We tasten nog redelijk in het duister over de verdere oorzaken, maar een factor kan ook zijn dat scheepsbrandstof sinds 2020 minder zwavel mag bevatten. Dat er minder van die reflecterende deeltjes worden uitgestoten, kan ook leiden tot opwarming."
Ook de uitbarsting van de Hunga Tonga-vulkaan in de Stille Oceaan in 2022 noemt Verheggen als factor. "Dat is een onderzeese vulkaan. Toen die uitbarstte, is er veel waterdamp in de stratosfeer terechtgekomen. Dat verwarmt ook. Maar net als voor de zwaveldeeltjes geldt: dat kan niet het hele antwoord zijn en in hoeverre het een rol heeft gespeeld, moet nader onderzocht worden."
Een deel kan ook gewoon een kwestie van toeval zijn, gaat Verheggen verder. "Je hebt ook gewoon te maken met natuurlijke variatie. En die dobbelsteen met natuurlijke variatie is nu de warme kant op gerold. Er zit ook een toevalligheid in."
Parijs niet verloren
Hoewel het jaar boven de 1,5 graad een signaal te noemen is, zijn de afspraken van Parijs nog niet verloren, zegt ook Verheggen. Deze afspraken, en de klimaatwetenschap als geheel, draaien om langjarige gemiddelden en niet om pieken en dalen in jaarcijfers. "Het VN-klimaatpanel heeft voorgesteld om te kijken naar het twintigjarig gemiddelde. Dus het komt in ieder geval niet neer op één jaar, ook door die jaarlijkse variabiliteit."
Naar verwachting zal het opwarmende weerfenomeen El Niño de komende maanden voorlopig weer ten einde komen, waarmee in ieder geval één oorzaak van de verhoogde temperatuur verdwijnt. Wel valt te verwachten dat de temperaturen de komende jaren verder blijven stijgen, zolang de uitstoot van broeikasgassen blijft doorgaan. Verheggen: "Zolang we fossiele brandstoffen blijven stoken, kruipen we verder omhoog."
