Ministerie bereidt zich voor op besmettelijke vogelgriep bij varkens
De ministeries van LNV en VWS houden er rekening mee dat vogelgriep kan overspringen op varkens. Daarom treffen ze voorzorgsmaatregelen: ze willen structurele monitoring van de griepvirussen die bij varkens rondgaan en ze willen varkens kunnen ruimen als ze zijn besmet met vogelgriep. Dat blijkt uit een brief die vanmiddag naar de Tweede Kamer is gestuurd.
Belangrijke reden is dat varkens een soort 'mix-vaten' voor virussen zijn. "Varkens kunnen een rol spelen bij het ontstaan van nieuwe pandemische virussen", legt een RIVM-woordvoerder uit. "Dat hebben we in 2009 gezien met de Mexicaanse griep. Dat virus kwam voort uit een varkensgriepvirus." Op verzoek van de ministeries begon het RIVM in 2022 een proef om zicht te krijgen op griepvirussen bij varkens.
Sindsdien zijn op 90 veehouderijen monsters genomen van - veelal zieke - varkens. Daarin zijn allerlei griepvirussen aangetroffen, maar niet de zeer besmettelijke variant van vogelgriep die al jaren de wereld rondgaat. De pilot wordt met een half jaar verlengd en de ministeries willen een "structurele invulling van de surveillance".
Ideale gastheer
Hoogleraar gezondheidzorg landbouwhuisdieren Arjan Stegeman van de Universiteit Utrecht vindt de aandacht voor griepvirussen bij varkens positief. "Daar gaan veel virussen rond die pandemisch zijn geweest bij de mens en die dus goed op ons lichaam zijn aangepast. Als een vogelgriepvirus in een varken combineert met zo'n oud virus, dan maakt dat de overstap naar de mens gemakkelijker. Een varken is een ideale tussen-gastheer."
Toch heeft Stegeman niet al te hoge verwachtingen van de monitoring. "Ik denk dat het heel lastig is om het eerste geval van vogelgriep bij varkens met dit systeem op te sporen en het zou wel heel toevallig zijn als zo'n virus precies in Nederland opduikt. Toch is het nuttig om te weten welke virussen er rondgaan. Dan kun je zien of er onverwachte types tussen zitten en of je moet ingrijpen."
Varkens ruimen
In Nederland is voor zover bekend nog nooit een vogelgriepinfectie bij varkens aangetroffen, zegt een woordvoerder van LNV. Maar voor het geval het hier de kop op steekt, ligt er nu een draaiboek klaar. Daarin staat bijvoorbeeld dat als er op een bedrijf met varkens vogelgriep is vastgesteld, het besmette dier wordt gedood en onderzocht. Als niet kan worden uitgesloten dat het virus op andere varkens is overgesprongen, dan moeten alle varkens worden gedood.
Linda Verriet, voorzitter van de Producenten Organisatie Varkenshouderij, spreekt van een hypothetische exercitie. "Als een ziekte meldingsplichtig is, horen daar draaiboeken bij. Die worden nu gemaakt, maar het risico dat deze nodig zijn is heel klein."
Hoogleraar virologie Marion Koopmans van het Erasmus MC vindt het draaiboek wél belangrijk. "Je weet niet of je het nodig hebt en preventieve maatregelen kosten allemaal geld, maar als er vogelgriep opduikt op een varkenshouderij, dan wil je daar iets mee kunnen. Ik vind het goed dat we kijken wat wij kunnen doen om de kans op een nieuw pandemisch virus te verkleinen."
IJsbeer, vos, otter
Dat het zeer besmettelijke vogelgriepvirus zich niet tot vogels beperkt, is al langer bekend. Onlangs werd bekend dat een ijsbeer is doodgegaan door vogelgriep. Ook bijvoorbeeld vossen, zeehonden, honden en katten kunnen besmet raken. Ook mensen raken incidenteel besmet, maar de kans daarop is zeer klein.