'Arbeidsmigratie tot 2040 nodig, daarna mogelijk een probleem'

Arbeidsmigratie is maar ten dele een oplossing voor de vergrijzing en het personeelstekort. Na 2040 zou het juist voor nieuwe problemen kunnen zorgen. Dat concludeert de Adviesraad Migratie, een onafhankelijk adviescollege voor de overheid.

De adviesraad bekeek onder meer wat arbeidsmigratie voor de 'grijze druk' kan betekenen. Dat is de verhouding tussen werkenden en gepensioneerden in ons land. Die druk wordt de komende jaren steeds groter, waardoor we met steeds minder mensen collectieve voorzieningen als de AOW en zorg moeten financieren.

Drie miljoen extra arbeidsmigranten

Om de grijze druk op het huidige niveau te houden, zouden we tot 2040 zo'n drie miljoen extra arbeidsmigranten naar ons land moeten halen. Dat is volgens de onderzoekers "niet realistisch". Er zijn nog andere opties om de grijze druk te verzachten: iedereen zou bijvoorbeeld komende jaren meer kunnen gaan werken of de AOW-leeftijd zou kunnen worden verhoogd.

Om de verschillende opties door te rekenen, gebruikten de onderzoekers een illustratief getal van 50.000 extra arbeidsmigranten die jaarlijks naar ons land zouden komen, dus boven op de bestaande prognoses.

Zij zouden volgens de onderzoekers hetzelfde effect hebben als wanneer alle werkenden elk jaar tien minuten per week langer gaan werken, of als elk jaar de AOW-leeftijd met 3,5 maand zou worden verhoogd.

Na tien jaar zou dan de gemiddelde werkweek met 1 uur en 40 minuten zijn verlengd of zou de AOW-leeftijd met drie jaar zijn verhoogd.

In 2040 over hoogtepunt heen

Maar de balans kan volgens de onderzoekers ook doorslaan als we te veel arbeidsmigranten naar Nederland halen. "Het probleem is dat we na 2040 over het hoogtepunt van de vergrijzing heen zijn", zegt voorzitter Monique Kremer van de adviesraad. "Als je dan heel veel mensen hebt aangetrokken, kom je nog meer in problemen. Want dan hebben we misschien te veel mensen voor het werk dat er is."

Als de extra migranten ook kinderen in Nederland krijgen, ziet het scenario er al helemaal minder gunstig uit. Dan zal de scheve verhouding tussen werkenden en niet-werkenden tot 2047 juist oplopen.

Loon boven de 40.000 euro

Hoewel arbeidsmigranten de economische groei van Nederland versterken, laten ze de welvaart per hoofd van de bevolking nauwelijks stijgen. Dat komt doordat de groei dan over meer mensen moet worden verdeeld.

Hoogopgeleide kennismigranten, met een brutoloon van boven de 40.000 euro, dragen het meeste bij aan die welvaart. Arbeidsmigranten kunnen volgens de onderzoekers verder vooral nuttig zijn als zij kennis of vaardigheden brengen die we in Nederland tekortkomen, denk aan gespecialiseerde verpleegkundigen of technici.

Zij kunnen dan ook weer zorgen voor extra banen in Nederland zelf. De onderzoekers geven als voorbeeld chipmachinemaker ASML: als er buitenlandse technici naar Nederland worden gehaald, zijn er ook weer meer administratieve medewerkers nodig om hen te ondersteunen.

In deze sectoren werken de meeste arbeidsmigranten:

De arbeidsmigranten die eenvoudig, laagbetaald werk doen leveren volgens de onderzoekers een veel minder grote bijdrage aan de economie. Doordat zij bereid zijn om voor lage lonen te werken, is er ook geen verdere prikkel voor werkgevers om het loon te verhogen.

Concurreren met migranten

Nederlanders zullen daardoor niet snel meer solliciteren op dit soort banen. Dat leidt tot een vicieuze cirkel, waarbij bijvoorbeeld sectoren als de glastuinbouw, slachterijen en distributiecentra steeds meer afhankelijk worden van goedkope arbeidsmigranten.

Vooral bedrijven en hoogopgeleide medewerkers profiteren van deze laagbetaalde arbeid. De nadelen worden aan de onderkant van de arbeidsmarkt gevoeld. Daar moeten mensen concurreren met migranten, die sneller slechte lonen en arbeidsomstandigheden accepteren.

De onderzoekers concluderen daarom dat vooral selectieve arbeidsmigratie, waarbij alleen migranten worden binnengelaten met kwaliteiten die we zelf niet in huis hebben, Nederland tot 2040 kan helpen. "Als het gaat om werk dat makkelijk te doen is, kan je ook kijken naar mensen die al in Nederland zijn", zegt Kremer.