Duitsland worstelt met antisemitisme en kritiek op Israël
Duitsland worstelt met de aanpak van antisemitisme en kritiek op Israël, en met de eigen geschiedenis. De dreiging tegenover Joden neemt sinds de aanslagen van Hamas op Israël toe, tegelijk wijzen critici op afnemende vrijheid van meningsuiting.
Er zijn scheuren ontstaan in de Duitse herinneringscultuur, zegt Nikolas Lelle, bij het Holocaustmonument in Berlijn. Hij zet zich namens de Amadeu Antonio Stichting in tegen antisemitisme. Dat neemt toe, vertelt hij: huizen van Joden werden met davidsterren beschilderd, er was een poging tot brandstichting op een synagoge en op demonstraties klinken er antisemitische en anti-Israëlische leuzen.
Extra pijnlijk in Duitsland. "We hebben in Duitsland een bijzondere verantwoordelijkheid, met de herinnering aan wat hier gebeurd is, ervoor te zorgen dat zoiets niet weer gebeurt."
Steun voor Israël
Sinds 7 oktober klinkt er in het Duits parlement dan ook van links tot rechts steun voor Israël. De Duitse vicekanselier Robert Habeck zei in een veelgeprezen toespraak op sociale media dat dit niet het moment is voor 'ja maar- discussies'.
Daar sluit Lelle zich bij aan. "Als mensen zeggen: 'Wat Hamas gedaan heeft is erg, maar hoe Israël reageert is ook niet goed'. Of: 'We willen dat iedereen de wapens neerlegt'. Dan zwak je eigenlijk wat je daarvoor zei af." Ook daarvoor zou nu geen ruimte moeten zijn.
Iedereen smijt nu met het begrip 'antisemitisch'. Daardoor heeft het helemaal geen betekenis meer.
Maar er klinken ook andere geluiden. Eliana Pliskin Jacobs is een van de ruim honderd Joodse kunstenaars, schrijvers en academici die in Duitsland leven en afgelopen maand een open brief ondertekenden. Ze roepen op tot meer vrijheid van meningsuiting.
"Iedereen smijt nu met het begrip 'antisemitisch'", zegt Jacobs. "Daardoor heeft het helemaal geen betekenis meer."
Ze heeft zelf familie aan zowel haar vaders als moeders zijde die vermoord is in de Holocaust of moest vluchten. "Vluchten voor antisemitisme is het verhaal van mijn familie."
Daardoor groeide ze op buiten Duitsland. In 2018 besloot ze ook het Duitse staatsburgerschap aan te vragen, dat ze ook kreeg als onderdeel van een speciaal programma van de Duitse overheid voor nabestaanden van de Holocaust.
Nu kijkt ze kritisch naar hoe de Duitse regering omgaat met het verleden, en het schrappen van protesten en bijeenkomsten. Dat doet geen recht aan de Joodse cultuur, vindt ze, waar meningsverschillen juist worden gewaardeerd. "Er is een Joods gezegde", zegt ze met zelfspot. "Twee Joden, drie meningen."
'Je moet het kunnen zeggen'
En er zijn zeker ook Joden die nu niet achter de regering in Israël staan. Cultureel centrum Oyoun in Berlijn nodigde onlangs een Joodse organisatie uit die kritisch is op hoe de Israëlische regering met Palestijnen omgaat. De organisatie is omstreden vanwege links met een beweging die al langer oproept tot het boycotten van Israël. Bovendien vergeleek ze onlangs de aanval van Hamas op Israël met een 'gevangenenuitbraak'.
"Je hoeft het daar niet mee eens te zijn", aldus Louna Sbou, medeoprichter van Oyoun. "Maar in een vrije democratie, dat Duitsland beweert te zijn, moet je het wel kunnen zeggen."
De Berlijnse senaat dreigt nu de subsidie voor het gehele centrum stop te zetten. De 30.000 euro die voor komende maand was toegezegd, is al geschrapt zegt Sbou.
Omstreden voorstel in senaat
Ook de landelijke politiek zit niet stil. De grootste oppositiepartij CDU/CSU kwam onlangs met een voorstel om het alleen voor mensen die het bestaansrecht van Israël erkennen mogelijk te maken Duits staatsburger te worden.
Dat komt op een moment dat er in Duitsland steeds meer naar migranten wordt gekeken, als verklaring voor het toenemende antisemitisme. Dat zou het gevolg zijn van mislukte integratie van Arabische families.
Voor Eliana Pliskin Jacobs is het voorstel onbegrijpelijk. "Als ik Israël dan bekritiseer, kan ik dan mijn Holocaust-staatsburgerschap verliezen omdat ik antisemitisch zou zijn?"
