Kiesraad verplicht West Betuwe om stemmen te tellen op verkiezingsavond
West Betuwe mag de stemmen niet pas een dag na de Tweede Kamerverkiezingen gaan tellen. De Kiesraad en het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben de gemeente teruggefloten.
Het besluit moest voorkomen dat stembureauleden tot diep in de nacht doortellen. Zo verliep het tellen bij de laatste verkiezingen soms moeizaam vanwege de vele kandidaten en grote kieslijsten. Rond 02.30 verstuurde het ministerie van Binnenlandse Zaken toen een mail waarin stond dat gemeenten het tellen mocht uitstellen als medewerkers te moe waren.
Maandagavond had de gemeente op een bijeenkomst voor stembureauvoorzitters daarom gezegd dat er dit keer niet op verkiezingsavond geteld hoefde te worden. Het was de bedoeling de stembussen te verzegelen en pas de volgende dag te openen.
De gemeente benadrukte dat er over dit voornemen niet openlijk gecommuniceerd zou worden. "Liever een mea culpa naderhand dan te veel vragen vooraf", aldus een van de projectleiders.
Niet toegestaan
Hoewel sommige stembureaumedewerkers blij waren met het besluit, wezen anderen erop dat dit volgens de Kieswet niet is toegestaan. Daarin staat dat er op elk afzonderlijk stembureau op verkiezingsavond in ieder geval op 'lijstniveau' geteld moet worden.
"De kieswet met handen en voeten treden, kan en mag niet. Dat de burgemeester daartoe besluit is mijns inziens een buitengewoon ernstige zaak", zegt een voorzitter van een van de stembureaus. "Zijn er nog meer wetten waar de burgemeester zich niet aan denkt te hoeven houden?"
"Dat gaan we niet doen", is ook de reactie van demissionair minister van Binnenlandse Zaken De Jonge (CDA). Volgens hem is later tellen geen optie. "Nee, dat kan niet, ook niet in de toekomst. Omdat je natuurlijk dezelfde avond een uitslag wilt."
"De wet schrijft voor dat er op woensdagavond geteld wordt", beaamt ook de Kiesraad. "We weten dat de organisatie van verkiezingen veel vraagt van gemeenten. Daarom zijn er voor deze verkiezing duidelijke instructies om nachtwerk te voorkomen."
Deeluitslag
De Jonge erkent dat er veel gevraagd wordt van de tellers. "Het is de vorige keer 's avonds natuurlijk heel druk geweest en we vragen heel veel van vrijwilligers. Maar het is echt wel de bedoeling dat er dezelfde avond geteld wordt op lijstniveau. En dan is het prima om de volgende dag op kandidaatniveau te tellen of een hertelling te doen, dat kan. Maar op die avond moet je echt een uitslag hebben."
Zo'n 'centrale telling' wint aan populariteit: gemeenten tellen dan 's avonds alleen de stemmen voor de deelnemende partijen, waarna een nieuwe ploeg de dag erna de stemmen telt op individuele kandidaten.
Ruim de helft (55 procent) van de gemeenten kiest hiervoor bij de komende Tweede Kamerverkiezingen, aldus de Kiesraad . Bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten en waterschappen in maart 2023 koos nog zo'n 40 procent van de gemeenten voor centraal tellen. Vooral grotere gemeenten kiezen volgens de Kiesraad vaker voor centraal tellen.
Dringende oproep
West Betuwe kiest er nu voor om alle stemmen 's nachts al te tellen. Wel doet burgemeester Stoop in een persbericht "een dringende oproep" aan de Kiesraad om de werkwijze bij volgende verkiezingen anders te organiseren.
"Een telfout is snel gemaakt als je als stembureaulid al vele uren actief bent. Daarbij geven vrijwilligers aan niet meer te willen tellen." Door een dag later te tellen wordt het verkiezingsproces volgens hem "efficiënter en transparanter".