Wordt Mark Rutte de nieuwe NAVO-topman?

• 

  Kysia Hekster

  correspondent NAVO en EU

Vrijwel niemand was verbaasd toen Mark Rutte vorig weekend in een radio-interview dan eindelijk zei wel iets te voelen voor een internationale baan, zoals topman van de NAVO. Niemand geloofde dat de demissionair premier fulltime voor de klas zou gaan staan, zoals hij zelf altijd beweerde. Het nieuws ging de hele wereld over, volgens de doorgaans goed ingevoerde website Politico is Rutte op dit moment zelfs favoriet om de nieuwe NAVO-topman te worden.

De keuze voor het moment van Ruttes ontboezeming komt voort uit een mix van binnenlandse en internationale afwegingen. Voor de VVD-verkiezingscampagne is de timing prima, klinkt het binnen de partij. "Hij slaat twee vliegen in één klap. Ten eerste geeft dit Yesilgöz letterlijk ruimte, want Rutte wil naar het buitenland. En ten tweede laat hij zien: kijk eens wat een belangrijke mensen er bij de VVD rondlopen."

Nog wat vroeg voor een lobby

Rutte sprak in het interview over drie potentieel interessante internationale banen. Die van voorzitter van de Europese Raad, maar "een parttimefunctie", zei hij niet te willen. De plek van voorzitter van de Europese Commissie is volgens hem interessant, maar al bezet. Blijft over: secretaris-generaal van de NAVO.

Voor een lobby is het nog wel wat vroeg, zeggen bronnen bij het militair bondgenootschap. De huidige topman, Jens Stoltenberg, gaat in oktober 2024 weg. De verwachting is dat zijn opvolger komende zomer bekend wordt, voorafgaand aan het 75-jarig jubileum van de NAVO. Een formele procedure is er niet, de benoeming komt tot stand in achterkamertjes.

Ruttes ambitie is in het NAVO-hoofdkantoor in Brussel het gesprek van de dag. "Mensen vinden het interessant dat hij zich nu naar voren schuift als serieuze kandidaat", zegt iemand die er werkt. "Daarmee is de race echt begonnen." "Vogeltjes die te vroeg zingen, zijn in principe voor de poes", zegt een andere NAVO-bron. "Maar Rutte zegt zoiets niet om meteen z'n kop op het hakblok te leggen. Die is zeker van zijn zaak."

Steun uit Europa

Volgens ingewijden kan Rutte al rekenen op steun van de Fransen, de Britten en de Duitsers. De belangrijkste speler, de VS, zou Rutte al twee keer gepolst hebben.

In Ruttes voordeel spreekt dat hij een van de langstzittende regeringsleiders van de Europese Unie is. Daardoor kent hij iedereen en veel mensen hem. Maar niet iedereen. In Amerika moet hij nog wat werken aan zijn naamsbekendheid, schreef Politico. Zo zei de invloedrijke Republikeinse senator Mitt Romney: "Misschien dat ik hem ontmoet heb, maar ik kan het me niet meer herinneren."

Na de inval in Oekraïne toonde Rutte zich een trouwe bondgenoot van het land. Zo pleitte hij relatief snel voor het sturen van tanks en gevechtsvliegtuigen. Door die opstelling zou Rutte voor Polen en de Baltische staten een aanvaardbare NAVO-topman kunnen zijn.

Twee dingen spreken in zijn nadeel voor de post: Nederland komt nog altijd niet aan de norm van 2 procent van het bruto binnenlands product die de NAVO stelt voor defensie, al komt ons land volgend jaar wel in de buurt. Belangrijker: hij is een man, terwijl het bondgenootschap volgens velen toe is aan een eerste vrouwelijke leider.

In het radio-interview vorige week zei Rutte dat hij het onwaarschijnlijk vond dat hij zo'n internationale baan zou krijgen, omdat er vrouwelijke concurrenten zijn. De Deense premier Mette Frederiksen zou in de race zijn, en ook de naam van de Estse premier Kaja Kallas valt af en toe. Die van de Duitse Ursula von der Leyen - nu voorzitter van de Europese Commissie - klinkt het hardnekkigst.

Binnen de NAVO worden de kansen van de eerste twee concurrenten niet hoog ingeschat. Tegen Frederiksen pleit dat er na de Noor Stoltenberg en diens Deense voorganger Rasmussen opnieuw een Scandinavische secretaris-generaal zou komen. Ook haalt Denemarken de tweeprocentsnorm voor defensie niet. Estland haalt die norm ruim, maar Kallas zou dan weer te uitgesproken anti-Russisch zijn. Blijft over: Ursula von der Leyen, die ook geïnteresseerd zou zijn in de NAVO-baan.

Mocht zij deze positie krijgen dan zal Rutte daar geen traan om laten, zegt een VVD'er. "Dan wordt hij misschien voorzitter van de Europese Commissie, en anders kan hij altijd nog voorzitter worden van de Europese Raad. Hij kan nu wel heel stellig zeggen dat hij dat niet wil, maar ik moet nog zien dat hij 'nee' blijft zeggen als hij die baan op een presenteerblaadje krijgt aangeboden."

Vermoedelijk zal pas komend voorjaar blijken of Rutte de baan bij de NAVO krijgt.