Op de verjaardag van Xi's Nieuwe Zijderoute hebben de gasten weinig moeite met Poetin
China's Nieuwe Zijderouteproject is jarig en viert feest. Tien jaar nadat de partijbaas en president van China zijn plannen voor het eerst ontvouwde, hangt Xi Jinping morgen in Peking zelf de slingers op met eregast Vladimir Poetin. Westerse leiders laten zich, een paar uitzonderingen daargelaten, niet zien in Peking. Maar wie dit partijtje wel wil meevieren, wordt beloond.
Ieder kruispunt, elke voetgangersbrug, elk viaduct: iedere 200 meter staan beveiligers en agenten geposteerd, soms met militairen van het Volksbevrijdingsleger. Ze moeten de orde bewaren en voorkomen dat er protestleuzen kunnen worden uitgerold, zoals eerder gebeurde rond het Partijcongres.
Het feest van Xi mag niet verstierd worden. De enige leuzen die deze dagen te zien zijn in de straten van Peking zijn die van de Belt and Road, China's allesomvattende Nieuwe Zijderouteproject. "Dit project verbroedert mensen van over de hele wereld", zegt een oudere vrouw, wijzend naar een van de propagandaleuzen. "Samen zijn we op weg naar een beter leven."
Een man die is afgekomen op een bedrijvenforum dat deze dinsdag werd gehouden is net zo enthousiast. "Op deze manier hebben we meer vrienden. We maken vrienden over de hele wereld, toch?"
Alternatieve wereldorde
Dat is wel wat Xi hoopte, toen hij in 2013 in de Kazachse hoofdstad Astana voor het eerst sprak over zijn geesteskindje. "We moeten gezamenlijk een economische gordel langs de Zijderoute bouwen", sprak Xi toen. Een uitgekristalliseerd masterplan was het allesbehalve, maar het zaadje voor een alternatieve wereldorde, gedomineerd door China, was geplant.
In het begin ging het vooral over investeringen in infrastructuur en handelsbevordering. Een manier voor Peking om buiten China te doen wat het in eigen land al deed: het aanleggen van wegen en spoorlijnen, bruggen en (lucht-)havens. Een spoorlijn vanuit China naar Laos bijvoorbeeld, of een hogesnelheidslijn die de Indonesische hoofdstad Jakarta met Bandung verbindt. De economische groei komt dan vanzelf, was het idee.
"We willen wel graag dat die weg uitkomt bij de haven van Rotterdam", lachte premier Mark Rutte begin 2015 nog tijdens een bezoek aan China. Nederland doet wel mee met de Aziatische Infrastructuur- en Investeringsbank, die veel van de zijderouteprojecten financiert, maar sloot zich formeel niet aan bij het initiatief.
Italië deed dat, als eerste EU-land en enige G7-lid, wel. De belofte van meer handel en betere markttoegang was ook voor Italië een van de redenen om zich in te tekenen. Al kwamen ze van een koude kermis thuis, want meer verkopen deden de Italianen niet. "Als je naar de cijfers kijkt is het precies andersom", zegt Alessia Amighini van het Italian Institute for International Political Studies.
Afgelopen jaar exporteerde China voor 57 miljard aan spullen naar Italië. Andersom kocht China voor slechts 16 miljard aan Italiaanse goederen. Het handelstekort verdubbelde daarmee in drie jaar tijd tot zo'n 41 miljard. "Qua handel was het een ramp, en Italië is geen uitzondering. Vaak zijn het alleen de Chinese exports die toenemen." Italië stapt komend jaar weer uit Belt and Road.
Stevig in de tang, maar onverminderd positief
Voor veel andere landen ligt dat minder eenvoudig. Zij zitten, door hoge investeringen in langlopende projecten, vaak steviger in de tang bij China. Meerdere landen hopen op schuldverlichting of vragen om verlenging van afbetalingstermijnen nu terugbetaling een probleem begint te worden. De vraag is sowieso of China kan blijven leveren: door de verslechterende economie in eigen land en groeiende risico's verstrekt het minder nieuwe leningen.
De afgevaardigden die zich in Peking hebben verzameld voor het tienjarige jubileum tonen zich onverminderd positief. "We zijn bezig met wegen, een cementfabriek en een hotel. Geen land kan zo goedkoop kwaliteit leveren als China", zegt Mouhadji Lam, die bedrijven uit Mozambique vertegenwoordigt. Bang voor de groeiende Chinese invloed zegt Lam niet te zijn. "De hulp bestaat niet langer uit het geven van wat water of iets te eten. Hier wordt geleerd hoe je moet vissen."
De Serviërs op de top denken er net zo over. "Tien jaar geleden hadden we één snelweg. Inmiddels hebben we meer kilometers snelweg dan er ooit gebouwd zijn in het voormalige Joegoslavië", zegt Danijel Nikolic, die met president Vučić net in Peking is geland. "Ook wordt gebouwd aan de eerste hogesnelheidslijn in Servië, die Belgrado met Boedapest zal verbinden."
Over de gruweldaden van Hamas in Israël en de situatie in Gaza wordt niet gepraat, net als over de oorlog in Oekraïne. "Dit is een Chinees forum. Hier moet het gaan over zakendoen", zegt een diplomaat uit het Midden-Oosten, die anoniem wil blijven.
Westerse diplomaten in Peking zijn eensluidend over de top. Niet alleen zijn ze een stuk sceptischer geworden over Xi's Nieuwe Zijderoute; niemand wil in één kamer terecht komen met Poetin. Op de Hongaarse president Victor Orbán na hebben EU-landen daarom geen afvaardiging naar de top gestuurd.
Wie wel aanwezig is, zegt weinig moeite te hebben met de gastenlijst van het Zijderoutefeestje. "Dat is iets voor politici", zegt de Serviër Nikolic, gevraagd of hij het problematisch vindt dat zijn land op hetzelfde toneel staat als Poetin.
Vandaag tekende Servië dertig nieuwe overeenkomsten, waaronder een vrijhandelsdeal met China. "Maar ik denk niet dat dit een probleem kan zijn, omdat wij geen probleem hebben met Vladimir Poetin. We doen ook niet mee aan de sancties tegen Rusland."