Hoe Wopke Hoekstra Klimaatcommissaris werd: 'We zijn in de val gelokt'
De nieuwe EU-commissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra had geen andere keus dan groener dan groen worden. Dat zeggen enkele van de meest betrokkenen rond zijn benoeming tegen de NOS. Tot schrik van de Europese christendemocraten, die Hoekstra juist als troef zagen om Europese klimaatambities af te zwakken. Een terugblik.
Op 21 september om 21.00 uur krijgt Bas Eickhout, fractievoorzitter van GroenLinks in het Europees Parlement, een telefoontje van Diederik Samsom. De oud-PvdA-leider was eerder steunpilaar van de vertrokken Eurocommissaris Frans Timmermans en is in Brussel gebleven als hoogste ambtenaar van Timmermans opvolger, de CDA'er Wopke Hoekstra.
Het is anderhalve week voor Hoekstra's 'klimaatexamen' voor het Europees Parlement. Daar moet hij de brede scepsis over zijn geloofwaardigheid zien weg te nemen. Samsom heeft goed nieuws voor Eickhout: Hoekstra is bereid om grote concessies te doen aan de Groenen.
"Het was de eerste keer dat ik dacht: ik kan echt de klimaatagenda beïnvloeden als ik bereid ben Hoekstra te steunen", zegt Eickhout. Die agenda is inzet geworden van een harde strijd tussen de christendemocraten en de fracties van sociaaldemocraten en de Groenen.
Christendemocraten vestigen hoop op Hoekstra
In Nederland won eerder dit jaar de BoerBurgerBeweging de provinciale verkiezingen ten koste van het CDA, iets dat in heel Europa opgemerkt wordt. Volgend jaar zijn verkiezingen voor het Europees Parlement. De christendemocraten kiezen daarom voor de aanval op de vergaande klimaatplannen van de Europese Commissie. De ambitieuze natuurherstelwet van Frans Timmermans haalt uiteindelijk alleen in sterk afgezwakte vorm de eindstreep.
Ook de voorzitter van het dagelijkse bestuur van de EU, de christendemocrate Ursula von der Leyen, staat onder druk van haar eigen partij om de ambities af te zwakken. Met de nominatie van CDA'er Hoekstra door Nederland als Eurocommissaris hopen de christendemocraten dat voor elkaar te krijgen.
Maar Hoekstra's komst biedt de Groenen verrassend genoeg juist mogelijkheden voor het tegendeel. Want Hoekstra heeft een tweederdemeerderheid nodig in de milieucommissie van het Parlement om Eurocommissaris te worden.
In theorie heeft Hoekstra twee opties om die te halen. Hij kan over rechts gaan, via de Europese Conservatieven, of over links, door de Groenen aan boord te krijgen. Daarnaast heeft hij de steun van de drie grootste partijen in het Parlement nodig. Zijn eigen partij, de christendemocraten, de sociaaldemocraten en de liberalen.
Goede onderhandelingspositie Groenen
Eurocommissaris Klimaat worden zonder steun van de Groenen is politiek geen geloofwaardige optie, zeggen ook christendemocraten. En dus heeft Eickhout, lid van de milieucommissie, een uitstekende uitgangspositie om harde voorwaarden te stellen aan Hoekstra. Hij trekt samen op met Mohammed Chahim van de PvdA, die ook zeer kritisch is over de voordracht.
Ze willen onder meer dat Hoekstra zich vastlegt op het terugbrengen van de broeikasgasuitstoot van ten minste 90 procent in 2040. Én de toezegging van een concreet plan voor de afbouw van fossiele subsidies.
Bij zijn 'klimaatexamen' komt Hoekstra de Groenen en de sociaaldemocraten op bijna alle punten tegemoet, tot grote schrik van zijn eigen christendemocraten. "Hij kwam daar met veel meer groene toezeggingen dan gedacht", zegt een van hen die alleen anoniem wil praten. "We zijn in de val gelokt, tegen onze eigen kandidaat stemmen kon niet. De sociaaldemocraten en de Groenen hebben het spel goed gespeeld, beter dan wij."
Tijdens de hoorzitting klinkt twijfel over Hoekstra's geloofwaardigheid, vooral over zijn verleden bij Shell en McKinsey. De Groene en sociaaldemocratische fracties zijn nog niet tevreden en stellen na afloop van Hoekstra's verhoor hun steun uit.
Uitstel ligt gevoelig, want begin december gaat Hoekstra als EU-onderhandelaar naar de VN-klimaatconferentie in Dubai. Hij moet zo snel mogelijk benoemd worden om aan de slag te kunnen. Een echt 'herexamen' zou te veel tijd kosten; er komen daarom alleen extra schriftelijke vragen.
In Hoekstra's antwoorden, een dag later, zitten nog meer groene toezeggingen. De Groenen en sociaaldemocraten kunnen hun achterban nu wel overtuigen Hoekstra te steunen.
'Hele agenda omgedraaid'
"Ik ben trots op wat we binnengehaald hebben", zegt Eickhout. "We hebben in twee weken tijd de hele agenda omgedraaid. De Commissie heeft zich nu gecommitteerd aan een cruciale ambitieuze agenda op groen."
Christendemocraten relativeren dat. "Het is nog maar de vraag of die ambities realiteit worden". Toch spreken ze van "een slechte week". Bij de fractie is chagrijn over de rol van PvdA'er Diederik Samsom in het proces, die onder één hoedje zou hebben gespeeld met de Groenen en de sociaaldemocraten om zoveel mogelijk van de politieke erfenis van Frans Timmermans veilig te stellen. Ze noemen zijn positie als belangrijkste ambtenaar van Hoekstra "onhoudbaar".
Volgens bronnen bij de Commissie deed Samsom "gewoon zijn werk". Ze stellen dat de afspraak om de uitstoot van broeikasgassen in 2040 terug te brengen met ten minste 90 procent er al lag voor Hoekstra's komst naar Brussel.
Maar dat zien de christendemocraten echt anders. "De Green Deal met grote klimaatambities was bijna dood, lag al op de intensive care. En dankzij Hoekstra's komst is ie nu opeens weer aan de beterende hand."
Hoekstra zelf zegt na de stemming "ernaar uit te kijken" eindelijk aan de slag te kunnen met het voorbereiden van de klimaatconferentie. "De tijd is kort en de opdracht groot."
