Advies: stelsel schulden incasseren drastisch herzien
Het is hoog tijd om het Nederlandse stelsel van schulden incasseren grondig te herzien. Dat stellen twee onderzoekers in een ongevraagd advies. De beroepsorganisatie van deurwaarders KBvG is het met hen eens.
Bij ruim 600.000 huishoudens zijn de schulden zo groot dat ze er zelf niet uit kunnen komen, blijkt uit de meest recente cijfers van het CBS. Het lukt al jaren niet om dit aantal naar beneden te brengen. Tegelijkertijd zijn vijf op de zes huishoudens met problematische schulden niet in beeld bij de schuldhulpverlening. Dit ondanks talloze onderzoeksrapporten, proefprojecten, steunmaatregelen en beleidsaanpassingen.
Onderzoekers Nadja Jungmann en André Moerman laten in hun advies zien tot welke uitwassen het huidige incassostelsel kan leiden, onder meer met rekenvoorbeelden. Zo voeren ze een huishouden op dat drie schulden van 750 euro heeft en dat 100 euro per maand kan aflossen. Dat huishouden loopt op tegen extra kosten van 5593,07 euro. De eerste 46 maanden betaalt het eigenlijk alleen maar af aan de kosten en nog geen cent aan de oorspronkelijke schuld.
Concurrentie
De kern van het probleem, zo stellen de onderzoekers, is dat als een huishouden verschillende schulden heeft, de verschillende schuldeisers met elkaar concurreren om een zo groot mogelijke portie van de afloscapaciteit te bemachtigen. Het begint met vorderingen, gaat over in een dwangbevel en kan eindigen in loonbeslag.
Dat hele traject brengt in de verschillende stadia kosten met zich mee. Als het om bijvoorbeeld drie schulden gaat, kan het zijn dat al die kosten ook drie keer in rekening worden gebracht. Zo kan dus 2250 euro aan schulden uiteindelijk 5593,07 euro aan kosten veroorzaken.
"De verschillende schuldeisers hebben geen objectief zicht op wat een debiteur kan aflossen", zegt Jungmann. "En ze weten niet welke andere schuldeisers er zijn. Eigenlijk sturen ze in de mist." Het leidt er in de analyse van de onderzoekers maar al te vaak toe dat schuldeisers kiezen voor het inzetten van alle beschikbare juridische middelen om de schuld te incasseren, met dramatische kostenstijgingen als gevolg.
In het rapport 'Schulden klein houden en perspectief bieden' pleiten Jungmann en Moerman voor een nieuw incassostelsel. Daarin kan iemand met schulden een afbetalingsplan krijgen waarin alle schuldeisers naar rato worden afbetaald. Hierbij wordt vastgesteld wat de debiteur maximaal kan betalen, zonder onder het bestaansminimum te zakken.
Er bestaan al wel afbetalingsregelingen, bijvoorbeeld via de gemeentelijke schuldhulp. Maar in de praktijk zetten veel mensen met schulden die stap niet. Van alle huishoudens met geregistreerde problematische schulden maakt nog geen 5 procent gebruik van een schuldregeling met kwijtschelding.
Deurwaarders
Het onderzoek dat leidde tot dit voorstel voor een nieuw incassostelsel werd gefinancierd door de beroepsvereniging van deurwaarders KBvG. Opmerkelijk, want als het werkelijkheid wordt, zou dat het verdienmodel van deurwaarders drastisch beperken. Zij verrichten dan immers veel minder 'ambtshandelingen' zoals het betekenen van vonnissen, dagvaarden en beslagleggen.
"Toch is het huidige stelsel van schulden, vorderingen en incasso toe aan een grondige herziening", zegt KBvG-voorzitter Chris Bakhuis. "Het is belangrijk dat bij het innen van schulden de focus wordt verlegd van afzonderlijke vorderingen naar het collectieve belang van debiteur en schuldeiser. Het creëert bij beide partijen rust en overzicht."
Kabinet
Demissionair minister Weerwind voor Rechtsbescherming heeft het advies in ontvangst genomen, ook namens minister Schouten voor Armoedebeleid. Het advies wordt meegenomen in het 'Interdepartementale Beleidsonderzoek' naar problematische schulden dat bij de Miljoenennota werd aangekondigd. Bij dit onderzoek kijken vertegenwoordigers van verschillende ministeries naar mogelijkheden om de schuldenproblematiek in Nederland aan te pakken. In mei moet dit onderzoek zijn afgerond.
