Geen juridische belemmeringen voor afbouwen groot deel fossiele subsidies
Voor het afbouwen van een groot deel van de fossiele subsidies bestaan geen juridische belemmeringen. Dat blijkt uit een overzicht dat minister Jetten van Klimaat naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
Per regeling is bekeken of het juridisch mogelijk is om die aan te passen. Bij de 'fossiele subsidies' gaat het met name om belastingvoordelen, die vaak al tientallen jaren en in een enkel geval zelfs al meer dan honderd jaar bestaan.
Afgelopen vrijdag meldde de NOS dat de fossiele subsidies oplopen tot in totaal 39 tot 46 miljard euro, een fors hoger bedrag dan waar het kabinet tot voor kort rekening mee hield.
Per regeling is nu dus in kaart gebracht om hoeveel geld het gaat en of stoppen ermee mogelijk is. Voorbeelden van fossiele subsidies die niet of moeilijk kunnen worden afgebouwd zijn de kosten voor het gebruik van olie als grondstof voor het maken van materialen en de vrijstelling van de accijns op lucht- en scheepvaartbrandstoffen.
Vanwege internationale afspraken kan het kabinet deze regelingen, die gunstig zijn voor de betreffende sectoren, niet zomaar beëindigen. In totaal gaat het hierbij om zo'n 22 miljard euro.
Fossiele voordelen die wèl afgebouwd kunnen worden zijn bijvoorbeeld het lagere accijnstarief voor diesel of de regeling dat grootverbruikers van energie minder belasting betalen naarmate ze meer energie verbruiken. Wat minister Jetten betreft kan er met het publiceren van het nieuwe overzicht een einde komen aan de discussie over de definitie en de hoogte van fossiele subsidies.
Welles-nietesspelletje
"De afgelopen paar jaar hadden we een welles-nietesspelletje over of er nou wel of niet fossiele subsidies zijn. Voorgangers van mij zeiden: het gaat maar om 4 miljard euro, dus waar hebben we het eigenlijk over. En nu door het totale overzicht een keer heel goed te maken, hoeven we daar geen discussie meer over te hebben."
Onderzoeker Pieter Pauw van de TU Eindhoven wijst erop dat die discussie al heel lang loopt. "De G20 is er eigenlijk al sinds 2009 mee bezig. Destijds heeft oud-premier Balkenende ook beloofd dat Nederland ze zou afbouwen. Maar het is blijkbaar makkelijk om iets te zeggen, en het vervolgens toch niet te doen." Pauw noemt het ontbreken van juridische belemmeringen voor het afbouwen van de subsidies belangrijk nieuws, maar zegt dat een duidelijke visie op het afbouwen ontbreekt.
Zo'n afbouwplan laat het demissionaire kabinet over aan een nieuwe regering. Wel roept Jetten klimaatactivisten èn bedrijven op om samen na te denken hoe Nederland de fossiele subsidies kan gaan afbouwen.
"Ik nodig allerlei activisten, milieuorganisaties, maar zeker ook bedrijven uit om samen om tafel te gaan en samen een goed plan te maken hoe we Nederland kunnen vergroenen en afscheid kunnen nemen van deze fossiele voordelen."
Ook benadrukt hij dat het kabinet al met de afbouw is begonnen, regelingen voor een bedrag van vier tot zes miljard euro worden al afgebouwd. "Bijvoorbeeld bedrijven in de glastuinbouw of steenfabrieken die meer belasting moeten betalen over hun energieverbruik. Ook een speciale kolenvrijstelling voor Tata Steel is afgeschaft. Dus we zijn al goed op weg, maar er moet nog heel veel gebeuren."
Tegelijk waarschuwt hij voor de consequenties als de fossiele subsidies te snel worden afgebouwd, bijvoorbeeld voor de werkgelegenheid. Ook werkgeversorganisatie VNO-NCW is bang voor het te snel stoppen met de subsidies, maar is wel blij dat er nu meer helderheid is over de gevolgen van de afbouw van sommige maatregelen.
"De impactanalyses laten goed zien dat de alternatieven voor fossiele brandstoffen en grondstoffen er nog lang niet altijd zijn en ondernemers vaak nog geen handelingsperspectief hebben. Daar moet je het afbouwpad zorgvuldig op afstemmen."
Volgens de organisatie is voor het afschaffen van veel regelingen Europese afstemming nodig, omdat anders "het risico reëel is dat we CO2 verplaatsen, prijzen van alledaagse producten stijgen en banen hier verdwijnen".
Haast
Actiegroepen aan de andere kant hebben vooral haast. Nu duidelijk is dat het om miljardenbedragen gaat, moet er volgens verschillende organisaties snel actie komen. "De effecten voor een selecte groep energie-intensieve bedrijven mogen een goed afbouwplan niet in de weg staan", schrijven onder meer SOMO, Milieudefensie en Fossielvrij NL.
"Wachten maakt het voor bedrijven alleen maar erger", zegt Boris Schellekens van SOMO. Volgens de Jonge Klimaatbeweging komt er veel geld beschikbaar, "om bijvoorbeeld het ov goedkoper of zelfs gratis te maken", zegt voorzitter Dion Huidekooper.
