Psychiaters beschuldigen toezichthouder van 'ongerichte surveillance' van patiënten

Een gelegenheidscoalitie van psychiaters, psychologen, patiënten en burgerrechtenorganisaties sleept de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) voor de rechter. Deze groep wil de zorgtoezichthouder beletten om zeer intieme gegevens van ongeveer 800.000 patiënten in de GGZ te verzamelen. Zorgverleners zijn verplicht deze informatie te delen.

Het gaat bijvoorbeeld om gegevens over verslavingen, seksuele problemen, zelfverminkingen en suïcidale gedachten. De informatie is gepseudonimiseerd en daarom niet direct herleidbaar. Toch kunnen patiënten wel geïdentificeerd worden als de informatie wordt gekoppeld aan andere databases, erkent de NZa. De toezichthouder heeft beloofd dit niet te doen.

Desondanks bestaan er brede zorgen binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ), bijvoorbeeld in het geval van een datalek of hack.

Algoritme

De NZa is ondanks deze bezwaren vanuit het veld 1 juli gestart met het verzamelen van de informatie. Volgens de toezichthouder is deze omvangrijke informatie nodig om een algoritme te trainen. De hoop is dat de zorgvraag met behulp van dat algoritme beter voorspeld kan worden. Op die manier zouden de wachtlijsten kunnen worden weggewerkt en de kwetsbaarste mensen voorrang krijgen.

Maar volgens de patiënten en zorgverleners die juridisch in verzet zijn gekomen, is deze gegevensverzameling op meerdere vlakken onrechtmatig. Ze betogen in de dagvaarding dat de NZa-databank met mentale gezondheidsprofielen een 'ongerichte surveillance' is van burgers door overheid. "Daardoor ontstaan grote risico's op ongeoorloofd verder gebruik, discriminatie en datalekken."

Beroepsgeheim is de basis

Daarnaast zien zij dit beleid als een schending van het recht op privacy die patiënten hebben. "En ons beroepsgeheim wordt afgebroken", zegt de bij de rechtszaak betrokken psychiater Cobie Groenendijk. "Deze vertrouwensbelofte is de absolute basis voor een goede behandeling."

Zorgverleners kunnen een strafmaatregel verwachten als ze uit principe weigeren om de informatie aan de NZa door te geven. De enige uitweg voor patiënten is de formele optie om aan te geven dat hun zorgverleners geen gevoelige informatie mogen delen met de NZa.

Niet te veel bezwaar maken

Maar Groenendijk beweert dat zorgverzekeraars moeilijk beginnen te doen bij praktijken als daar te veel patiënten bezwaar maken. "Je voelt je als zorgverlener aan alle kanten onder druk gezet."

De rechtszaak tegen de NZa begint eind september. De eerste eis is duidelijk: voor de duur van de rechtszaak moet de rechter de NZa verbieden om om medische gegevens te verzamelen van patiënten.