Amazonetop eindigt op internationale Inheemsendag: 'Geen reden voor feest'

• Sharyfah Bhageloe

  redacteur Online

'Salve Amazonia' stond op het grote groene spandoek bij de protestmars voorafgaand aan de Amazonetop in Belém, Brazilië. Dat betekent 'herstel de Amazone'. Verschillende inheemse groepen uit het Amazonegebied en belangenorganisaties liepen vreedzaam mee. Er waren naar schatting 3000 tot 4000 mensen aanwezig om de positie van inheemsen onder de aandacht te brengen.

Regeringsleiders van acht Amazone-landen, verenigd in de Amazon Cooperation Treaty Organization (ACTO), kwamen de afgelopen twee dagen voor het eerst in 14 jaar samen. ACTO werd in 1978 opgericht en bestaat uit Bolivia, Brazilië, Colombia, Ecuador, Guyana, Peru, Suriname en Venezuela.

De top had als doel concrete beleidsdoelstellingen te maken voor de bescherming van het Amazonegebied, met de nadruk op natuurbescherming en misdaadbestrijding.

"Het voorstel van president Lula om te streven naar de reductie van ontbossing tot nul in 2030 is unaniem geaccepteerd", zegt de Surinaamse minister Albert Ramdin van Buitenlandse Zaken. Dat is opmerkelijk, omdat internationale media melden dat er geen akkoord is. Ramdin is samen met milieuminister Marciano Dasai afgevaardigde voor Suriname bij de conferentie.

Gevolgen inheemse bevolking

De laatste dag van de Amazonetop valt samen met de internationale dag van Inheemse Volkeren. Het grootste regenwoud ter wereld gaat gebukt onder ongereguleerde gouddelving, houtkap, grootschalige landbouw en veeteelt. Behalve voor de natuur hebben die ook negatieve gevolgen voor de inheemse bewoners: hun leefgebied wordt bedreigd.

In Suriname, waar meer dan 90 procent van het land bedekt is met bos, is er onvrede bij de inheemse bevolking. Het land heeft een van de hoogste ontbossingscijfers ter wereld. "De manier waarop wij omgaan met ons milieu vormt een bedreiging voor ons als mens, de dieren en de planten", schrijft de Surinaamse overheid op zijn website.

Toch was president Chan Santokhi afwezig op de Amazonetop. "President Santokhi heeft helaas moeten afzeggen, omdat er deze week twee belangrijke nationale aangelegenheden zijn", meldde de Surinaamse overheid, doelend op de Inheemsendag en de herdenking van de Javaanse immigratie. Het is onduidelijk waarom vicepresident Ronnie Brunswijk Santokhi niet vervangt. Het zou kunnen zijn dat zijn investeringen in de goudwinning in de Surinaamse Amazone daarbij een rol hebben gespeeld. De volksvertegenwoordigers van Ecuador en Venezuela waren ook afwezig.

Inheemsen in Suriname kennen een lange geschiedenis van mensenrechtenschendingen en bedreiging van hun leefgebied. Zo zijn er de inheemse volken Kali'na en Lokono. In hun leefgebied opende Alcoa, een Amerikaanse aluminiumproducent, een bauxietmijn. Van de grondstof bauxiet wordt aluminium gemaakt. Voor 1200 mensen had de opening van de bauxietmijn grote gevolgen. In de kreken waar de inheemsen visten, leven nog amper vissen. En het gebied werd zodanig ontbost dat er geen wild meer te vinden is.

"Vervuilde kreken, wegen worden kapotgereden en er is geen werkgelegenheid", zegt Lloyd Read. Hij is dorpshoofd van Pierrekondre Kumbasi en voorzitter van Stichting Inheems Collectief. "Het is een troosteloze situatie." We worden genegeerd. Het doet me denken aan de voorgaande kolonisten, beleid van in bezit nemen van grond wordt voortgezet."

Suriname kende onlangs geweldsuitbarstingen in inheemse leefgebieden. In mei van dit jaar vielen er twee doden en raakten twee agenten gewond bij een opstand bij het dorp Pikin Saron. Er brak een vuurgevecht uit tussen de politie en bewoners. En in een nabijgelegen dorp Maripaston werden werknemers van het mijnbouwbedrijf urenlang gegijzeld.

"Er is geen enkele reden om feest te vieren, want ons bestaansrecht staat op het spel", zegt Read. "Ik word onderdrukt. Daar moet een eind aan komen."

Omgevingsrecht-expert Carolina Valladares van International Union for Conservation of Nature, 's werelds grootste unie voor natuurbescherming: "Doordat de Amazone in verschillende landen ligt, is het moeilijk om eenduidig te handelen. Ik hoop dat er een effectieve declaratie komt, ondanks de grote verschillende economische belangen van alle landen."

Minister Ramdin noemt het beschermen van inheemsen belangrijk, maar niet eenvoudig. "In Suriname komt een moment waarbij de regering moet besluiten om geen mijnbouwvergunningen meer te geven. In Suriname hebben we veel illegale mijnbouw. Het zal dus een uitdaging zijn."