Ook alternatieve graanroute via Roemenië onder druk na Russische drone-aanvallen

• Christiaan Paauwe

  verslaggever Midden- en Oost-Europa

Bij een terminal van de Roemeense haven van Constanta wachten rivierschepen om te lossen. Een van de schepen voert de Nederlandse vlag, met als thuishaven Amersfoort, is te lezen op de achtersteven. Aan boord zit een Oekraïense bemanning. Wat voor vracht ze vervoeren? "Graan", zegt een bemanningslid. "We varen op en neer de Donau af naar Oekraïne. Maar dat is nu gevaarlijk, dat is duidelijk."

Begin deze week werden Oekraïense haventjes langs de Donau bestookt met Russische drones. Omdat Rusland uit de graandeal is gestapt, is het transport via Roemenië de belangrijkste route geworden. En dat gaat vooral per schip.

Het graan wordt met de trein naar rivierhavens aan de grens met Roemenië gebracht en daar overgeladen naar rivier- en zeeschepen. Maar de vraag is hoeveel extra Oekraïens graan het buurland kan doorvoeren.

"Wij hebben in de eerste helft van dit jaar meer graan doorgevoerd dan in het hele jaar 2022", zegt Viorel Panait van het havenbedrijf Convex. Hij ziet nog altijd mogelijkheden om de doorvoer via zijn graanterminal, de grootste van Constanta, te verhogen. Dat zal ook wel moeten. Achter hem rijden vrachtwagens vol Roemeens graan langs; de oogst is net geweest. En het reguliere transport gaat ook door.

Woede onder boeren

"Het is een race tegen de klok om onze snelheid en daarmee de hoeveelheid op te schroeven", zegt Panait. Ze hebben het afgelopen jaar onder meer het overslagpunt voor rivierschepen uitgebreid. De haven heeft een versnelde administratieve procedure voor leveringen uit Oekraïne. "In zekere zin wordt de oorlog niet alleen daar in Bachmoet gevochten", concludeert Panait terwijl hij naar de graanterminal wijst. "Maar ook hier."

Een derde van al het Oekraïense graan ging afgelopen jaar via Roemenië. De haven van Constanta zag de laatste maanden een toename van 25 procent vergeleken met een jaar eerder. Oekraïne heeft Roemenië gevraagd om nog meer graan door te laten, maar de Roemeense regering houdt dat vooralsnog tegen.

De graankwestie ligt bij buurlanden namelijk gevoelig. Ze willen helpen, maar het afgelopen jaar kwam veel Oekraïens graan op de interne markt terecht, wat leidde tot woede onder boeren. Zij willen hun eigen graan tegen een goede prijs kunnen verkopen.

Ook zijn er bijvoorbeeld niet genoeg Roemeense loodsen om schepen over de Donau naar de Zwarte zee te leiden. Daarbij komen nu zorgen over de drone-aanvallen op de Oekraïense havenstadjes Reni en Izmajil, aan de grens met Roemenië. Bij de aanval raakte niet alleen een graansilo beschadigd, maar ook een Roemeens schip.

Het lijkt geen toeval dat de aanvallen plaatsvonden kort voor de top van president Poetin met Afrikaanse leiders. In Afrika zijn de zorgen groot nu het steeds moeilijker wordt voor Oekraïne om graan te exporteren. Afrika is een van de grootste afnemers. President Poetin beloofde donderdag dat Rusland goedkoop graan zal leveren aan Afrika.

Hoewel de scheepvaart na de aanvallen binnen een paar dagen weer regulier op gang was gekomen, weigeren sommige Roemeense schippers nu naar Oekraïne te varen.

Zo ook bij Navrom, het grootste riviertransportbedrijf van Roemenië:

"We hebben twee bemanningen die niet terug willen. Ze vinden de zorgen van hun familie belangrijker dan werk", zegt directeur Catalin Tiganus in het Roemeense havenstadje Galati. Een van de Russische drones kwam 15 kilometer van het stadje neer.

Samen met handelspartners in Oekraïne is het afgelopen jaar veel geïnvesteerd om de handel via deze route op te tuigen, zegt Tiganus. Daarom hoopt hij dat meer medewerkers straks toch weer zonder aarzelen naar Oekraïne durven varen, en dat er niet meer drone-aanvallen langs de grens plaatsvinden. "Wij denken dat het veilig is, want we verwachten niet dat Rusland Roemeense schepen zal aanvallen."

Wanneer hij aan boord stapt bij een van de Navrom-schepen in Galati, wordt Tiganus begroet door de bemanning. "Wij varen wel door, wij hebben Spartanenbloed", zegt de schipper lachend. Ze varen straks weer uit om een lading op te halen in Oekraïne.