James Webb-telescoop maakt een jaar foto's en viert dat met nieuwe foto

De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft een nieuwe foto naar buiten gebracht die gemaakt is door de James Webb-ruimtetelescoop. De beelden zijn gepubliceerd ter gelegenheid van een jubileum: precies een jaar geleden werden de eerste beelden van het instrument naar buiten gebracht.

De telescoop is een samenwerking tussen de Amerikaanse NASA, de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en de Canadese CSA. Het instrument heeft meer dan 10 miljard euro gekost en werd jaren later dan gepland naar de ruimte geschoten met een Europese Ariane 5-raket, een type raket dat overigens vorige week zijn allerlaatste vlucht maakte. Het is de grootste en krachtigste telescoop ooit gebouwd.

Op de nieuwe foto, die vandaag is gepubliceerd, is te zien dat tientallen sterren 'geboren worden'. Het gaat om vijftig babysterren die op zo'n 390 lichtjaar van de aarde staan in de zogeheten Rho Ophiuchi-wolken. Een lichtjaar is omgerekend zo'n 9,46 biljoen kilometer. Het gebied zit vol met hete gassen, waterstof en cocons vol met stof.

"Onze eigen Zon heeft deze fase heel lang geleden ook doorgemaakt, en nu hebben we de technologie om het begin van een andere ster te zien", zegt wetenschapper Klaus Pontoppidan van het Amerikaanse Space Telescope Science Institute in een verklaring van de NASA.

Een overzicht van bijzondere foto's van de James Webb-ruimtetelescoop:

De Webb-telescoop is nu dus al enige tijd 'los' en de eerste beelden waren een soort "eye-opener" voor sterrenkundige Rens Waters van de Radboud Universiteit in Nijmegen. "Het is net alsof je een donkere kamer zit. In een keer gaat dan het licht aan en dan zie je: oh, zit het zo in elkaar?", zegt hij in het radioprogramma NOS Met het oog op morgen.

De telescoop bestaat eigenlijk uit een hele grote spiegel. "En hoe groter de spiegel, hoe scherper je kan kijken", zegt Waters. "Maar ook: hoe groter de spiegel, hoe meer licht hij kan opvangen. Hoe zwakker de objecten die je daarmee kan zien zijn, die staan daarmee dan ook vanzelf verder weg. Je kijkt steeds dieper en steeds scherper het heelal in. En we willen heel graag goed begrijpen: hoe is het heelal eigenlijk ontstaan na de oerknal?"

Nederlandse inbreng

De Webb kan allerlei objecten heel ver van de aarde volgens Waters bijzonder goed in kaart brengen. Het gaat bijvoorbeeld om planeten buiten ons eigen zonnestelsel, zogeheten exoplaneten.

"We willen heel graag begrijpen of de planeten die wij hier hebben heel gewoon zijn. Daarvoor moet je ze dus vergelijken met hoe planeten bij andere sterren eruit zien. Dat kunnen we nu voor het eerst met Webb in ongelofelijk veel detail in kaart brengen. Hebben de planeten een atmosfeer, wat zit er in die atmosfeer en lijken die qua samenstelling op de atmosferen van onze planeten?"

Waters mag de Webb zelf ook gebruiken. Nederland is lid van een grote groep landen die heeft meegewerkt aan de ruimtetelescoop. Dat betekent overigens niet dat hij ook echt 'door de telescoop' heen kan kijken. "Het gaat allemaal via een groot controlecentrum van de NASA. Maar je doet een voorstel voor het gebruik van de telescoop. Dan is er een commissie die dat beoordeelt en als je heel veel geluk hebt, word je geselecteerd en dan voert de telescoop de waarneming uit."

Deze maand heeft het team waar Waters onderdeel van is 35 uur de tijd om van de Webb-telescoop gebruik te maken. Die tijd wordt gebruikt om te kijken naar het gehalte zwaveldioxide in de atmosferen van drie exoplaneten. Zwavel is een van de zes essentiële elementen voor het leven op aarde.