NAVO-top in aantocht: 'Als het tegenvalt wat de NAVO biedt, blijft Zelensky thuis'
In aanloop naar de NAVO-top in Litouwen die morgen begint voert Oekraïne de druk op. Beslissingen die het bondgenootschap neemt ten aanzien van de positie van Oekraïne moeten wat voorstellen, benadrukte president Zelensky afgelopen week bij een bezoek aan Tsjechië. Volgens een bron in Kyiv is het menens: als het in de ogen van Zelensky tegenvalt, zal de president thuisblijven.
"We zullen Oekraïne sterker maken", zei NAVO-baas Jens Stoltenberg gisteren op een persconferentie, vooruitlopend op de top. En er komt volgens Stoltenberg "een herbevestiging dat Oekraïne lid zal worden van de NAVO".
Duidelijkheid
Maar dat Oekraïne ooit lid zal worden van de NAVO, dat hoorde het land in 2008 ook al op een roemruchte NAVO-top in Roemenië. Alleen wanneer, en hoe, dat bleef sindsdien in de lucht hangen. Nu wil Oekraïne daar duidelijkheid over.
Destijds wilden de Amerikanen doorpakken. Als het aan de toenmalige Amerikaanse president Bush lag, konden Oekraïne en ook Georgië snel lid worden van het bondgenootschap. Maar Duitsland en Frankrijk lagen dwars. De Europese landen wilden Poetin niet tegen de haren in strijken. Na een politiek gevecht volgde uiteindelijk een vage toezegging. Zonder tijdspad en zonder Membership Action Plan, de handleiding die landen krijgen om daadwerkelijk lid te worden.
Een politiek gevecht zoals destijds willen de staatshoofden en regeringsleiders deze keer voorkomen. Een beeld van een verdeelde NAVO is het laatste wat ze willen uitstralen, zeker richting Vladimir Poetin.
Maar eensgezindheid is er nog niet. Het hele weekend werken delegaties van alle landen daarom door. Met het naderen van de deadline zal de druk om concessies te doen toenemen, maar er zijn nog veel losse eindjes. En juist om die losse eindjes is het Oekraïne te doen.
Dat ze niet per direct bij het bondgenootschap zullen komen, dat weten ze ook in Kyiv. Met een NAVO-lidmaatschap kan Oekraïne een beroep doen op artikel 5. Daarmee zouden NAVO-landen de bondgenoot die wordt aangevallen moeten helpen, en daarmee zouden ze in een direct conflict kunnen komen met Rusland. Dat willen de NAVO-landen koste wat kost voorkomen.
Militaire steun
Maar wat komt er dan wel? Vast staat dat de huidige NAVO-Oekraïne Commissie wordt opgewaardeerd naar een NAVO-Oekraïne Raad. Daarin overleggen de landen met elkaar als gelijken, maar het is iets heel anders dan het NAVO-lidmaatschap. Oekraïne kan de Raad bij elkaar roepen in een crisissituatie, maar wat dat precies oplevert is van tevoren lastig te zeggen.
Waarschijnlijk komen er ook meer toezeggingen over militaire steun. Daarbij wordt vooral gekeken naar de koplopers: de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland. De hoop is dat die grote landen voor de toekomst structureel zoveel militaire steun zullen toezeggen dat Rusland het uit z'n hoofd laat om Oekraïne in de toekomst nog een keer aan te vallen.
Maar de hoofdprijs blijft het lidmaatschap. En waar andere landen vooral focussen op praktische steun, willen met name Oost-Europese landen duidelijkheid geven over de voorwaarden. En juist daarover is de discussie nog niet beslecht. En het is nog maar de vraag of die voorwaarden er überhaupt komen.
Want stel dat je zegt dat het lidmaatschap volgt als de oorlog voorbij is, dan geef je Poetin het laatste woord, vinden veel landen. "Hij kan de strijd laten voortduren en daarmee voorkomen dat Oekraïne NAVO-lid wordt, je geeft hem een veto", is een veelgehoord bezwaar. "Als de omstandigheden het toelaten" is een voorzichtiger formulering, maar wat zijn die omstandigheden dan?
Pad naar lidmaatschap
Volgens Stoltenberg is Oekraïne door de oorlog hoe dan ook al dichter bij het NAVO-lidmaatschap gekomen. Dat het land een steeds moderner leger heeft staat volgens de secretaris-generaal vast. En met het gebruik van westerse wapens heeft Oekraïne ook een krijgsmacht die kan samenwerken met de legers van NAVO-landen. Met het opvoeren van de wapenleveranties zal die samenwerking alleen maar vanzelfsprekender worden, stelt Stoltenberg.
Volgens hem gaat vanuit de praktische steun dan ook een duidelijke boodschap uit: "Dat we Oekraïne helpen om dichterbij NAVO-lidmaatschap te komen." Hij voorspelt dat in de verklaring die de bondgenoten uiteindelijk aannemen ook nog concretere toezeggingen komen over het pad naar lidmaatschap, maar welke wil hij niet zeggen. Tot op het laatst zal dus onzeker blijven of het Oekraïne tevreden stelt.
Oekraïense vlaggen
De NAVO-top gaat de komende dagen ook over de toetreding van Zweden tot de NAVO en over de houding tegenover China. Daarnaast wordt het opvoeren van de verdedigingscapaciteit van het bondgenootschap uitgebreid besproken. Dat dat hard nodig is, staat voor alle landen vast.
In Vilnius laten ze er echter geen twijfel over bestaan dat Oekraïne het belangrijkste onderwerp is op de top. In de stad hangen 33.000 Oekraïense vlaggen. Als Zelensky uit teleurstelling over wat de NAVO biedt daadwerkelijk niet naar Litouwen komt, levert dat een pijnlijke situatie op.
