'Ook Oekraïne doodde burgers met clustermunitie, VS moet het niet leveren'

Behalve Rusland heeft ook Oekraïne in de oorlog burgers gedood door gebruik van clustermunitie, stelt Human Rights Watch (HRW). De mensenrechtenorganisatie roept de Verenigde Staten met klem op het omstreden type munitie niet te leveren aan Oekraïne, waar Kyiv openlijk om vraagt.

Washington overweegt clustermunitie te leveren aan Oekraïne en neemt daar mogelijk deze week een besluit over. Vanwege het gevaar van deze explosieven voor burgers hebben 123 landen ze verboden. Maar Rusland, de VS en Oekraïne hebben dit verdrag niet ondertekend.

Honderden burgers gedood

Uit het HRW-onderzoek wordt duidelijk dat Rusland op grote schaal clustermunitie inzet in Oekraïne. Het invasieleger heeft er zeer waarschijnlijk honderden aanvallen mee uitgevoerd met vele honderden dode vrouwen, mannen en kinderen tot gevolg. Waarschijnlijk ligt het dodental nog veel hoger.

Wanneer clustermunitie ontploft, valt het uiteen in talloze kleinere explosieven. Deze fragmenten kunnen ook jaren later nog exploderen. Daarom vormen ze volgens de mensenrechtenorganisatie een groot risico voor inwoners van een getroffen gebied, die bijvoorbeeld terugkeren naar huis na de strijd.

Op veel kleinere schaal heeft ook het Oekraïense leger burgerslachtoffers gemaakt met clustermunitie, stellen de onderzoekers. Het zou gaan om zeker acht doden en ruim vijftien gewonden in de omgeving van Izjoem.

Deze bezette stad in de regio Charkiv werd vorig jaar in september bevrijd. Daar gingen maandenlang beschietingen aan vooraf. HRW baseert zich op onderzoek ter plekke en interviews met omwonenden.

Het Oekraïense ministerie van Defensie ontkent de beschuldiging van HRW, maar de mensenrechtenorganisatie voelt zich gesterkt door een VN-rapport uit februari. Daarin wordt geschreven dat het Oekraïense leger waarschijnlijk clustermunitie heeft ingezet bij Izjoem.

"Clustermunitie gebruikt door Rusland en Oekraïne brengt momenteel momenteel burgers om en zal dat nog vele jaren blijven doen", zegt Mary Wareham, directeur wapenonderzoek bij HRW.

Waarom wil Oekraïne clustermunitie?

Oekraïne heeft zijn zinnen gezet op munitie die kan worden afgeschoten met houwitsers en Himars-raketlanceerinstallaties, melden Amerikaanse media. "In deze fase van de oorlog kan Oekraïne zulke explosieven goed gebruiken", zegt Patrick Bolder van het The Hague Centre for Strategic Studies.

Simpel gezegd is clustermunitie een zeer effectief middel om snel grote concentraties tegenstanders uit te schakelen, legt de defensie-expert uit. Hij verwijst naar het grote tegenoffensief van Oekraïne en de gevechten in de loopgraven, waarvan allerlei beelden op sociale media rondgaan.

Hand achter de rug

"Als je daar zo'n clustergranaat in laat vallen heb je meteen een groot deel van de loopgraaf geneutraliseerd, zoals dat eufemistisch heet." Tegenover deze militaire effectiviteit staat dus een grotere kans op burgerslachtoffers, benadrukt Bolder. "Dat is het probleem."

Nederland is een van de landen die clustermunitie in de ban heeft gedaan, evenals het overgrote deel van de NAVO-landen. Maar Bolder kan zich voorstellen dat Oekraïne vanwege de invasie en alle door Rusland gepleegde oorlogsmisdaden anders tegenover de omstreden explosieven staat.

"Door die agressie ga je anders naar dingen kijken. Ga je vechten met een hand achter de rug als de tegenstander dat niet doet?"

In het begin van de oorlog maakte de NOS deze video-reconstructie van de raketaanval op een woonwijk in Tsjernihiv, waar clustermunitie is gebruikt: