Bijzondere virtuele top in India, dat het midden houdt tussen Westen en Rusland
India is vandaag gastheer van een bijzondere top. De Shanghai-samenwerkingsorganisatie (SCO) brengt de staatshoofden van onder meer Rusland, China en Pakistan online samen, met de thema's 'veiligheid' en 'connectiviteit' als speerpunten.
India's deelname aan de landengroep is illustratief voor het buitenlandbeleid van goede relaties met uiteenlopende partners, inclusief Rusland en de Verenigde Staten. Daar wordt ook na de Russische invasie in Oekraïne aan vastgehouden. Maar makkelijk is dit niet.
Mogelijk is dit reden voor India om de top digitaal te houden. Tijdens de top in september vorig jaar kwamen de leiders voor het eerst sinds de pandemie fysiek bijeen, in Samarkand in Oezbekistan. De Indiase premier Narendra Modi viel destijds op doordat hij president Poetin van Rusland voor de camera's rechtstreeks aansprak op de oorlog in Oekraïne.
"Dit is geen tijd voor oorlog", zei Modi tegen Poetin. Het wordt gezien als de meest kritische uitspraak tot nu toe van India, dat zich bij de Verenigde Naties voortdurend onthouden heeft van stemmen over het veroordelen van de oorlog.
De top van vandaag is voor Poetin een nieuwe kans om te laten zien dat hij internationaal niet volledig geïsoleerd is. India krijgt de mogelijkheid zich breed als wereldleider te presenteren, in hetzelfde jaar dat het ook gastheer van de G20 is.
Na een reeks vergaderingen voorafgaand aan de top, met als hoogtepunt een samenkomst van ministers van Buitenlandse Zaken in de deelstaat Goa, kwam het eind mei als een verrassing dat India besloot om de top online te houden. Een reden werd niet gegeven, wat Indiase media alle ruimte geeft om te speculeren.
Mogelijk gaf het overleg in Goa de doorslag. Het was toen voor het eerst in zes jaar dat een Pakistaanse minister van Buitenlandse Zaken voet zette op Indiase bodem. Maar dit werd overschaduwd door een terroristische aanslag aan de grens met Pakistan, waarbij vijf Indiase soldaten om het leven kwamen. De aanslag werd opgeëist door een groepering met wortels in Pakistan.
De Indiase minister Jaishankar maakte zijn Pakistaanse ambtgenoot Bhutto Zardari vervolgens op de top uit voor "aanjager, verantwoorder en woordvoerder van een terroristische industrie". Door de top online te houden, worden dit soort confrontaties voorkomen.
Oogje in het zeil
Sommige analisten vragen zich af welk nut India's deelname aan de SCO eigenlijk heeft, gezien de vijandige relatie met zowel Pakistan als China. Anderen geloven dat het gevaarlijker zou zijn om níet in de SCO te zitten. India zou vooral een oogje in het zeil houden en ervoor zorgen dat de kijk op terrorisme van Pakistan en China en de veiligheid van de grenzen in de regio niet de overhand krijgen in deze landengroep.
India zit in meer 'landengroepjes'. Zo is het samen met China en Rusland een van de BRICS-landen, een samenwerkingsverband van opkomende economieën. Tegelijkertijd zit het met de VS, Japan en Australië in Quad, een uitgesproken geopolitiek tegenwicht voor China in de regio.
Niet toegeven aan druk
Premier Modi keerde eind juni terug van een succesvol en als eervol ervaren staatsbezoek aan de VS, en de vraag wordt gesteld of India misschien onder druk van de steeds hechtere relatie met Washington geen leiders uit Rusland en China wil ontvangen. Met een SCO-top online wordt in elk geval het signaal afgegeven dat aan deze ontmoeting minder belang wordt gehecht dan aan de G20-top, die in september in India wordt gehouden.
Maar uiteindelijk is de verklaring toch dat de SCO geldt als een door China geleide club. India wil niet toegeven aan de druk om te kiezen tussen Rusland en het Westen. Rusland blijft een belangrijke partner voor New Delhi, zowel wat betreft de handel in defensiematerieel als in olie, dat laatste sinds de oorlog in Oekraïne.
Met het oog op die relatie bestaat de kans dat Poetin in september wél persoonlijk naar de G20 in New Delhi komt. Vorig jaar, op Bali, liet hij de top aan zich voorbijgaan.
