Provincies willen zeker 15 miljard euro meer voor natuur, maar minister zegt 'nee'
Provincies willen veel meer geld van het kabinet om de landbouw in Nederland natuur- en klimaatvriendelijker te maken. Het al ongekende bedrag van 22 miljard euro dat het kabinet daarvoor heeft begroot, is bij lange na niet voldoende. De provincies willen bijna het dubbele, blijkt uit de ingediende plannen.
Acht van de twaalf provincies hebben tot nu toe plannen ingeleverd, inclusief het verwachte prijskaartje. Alleen die acht provincies al willen samen 15 miljard meer dan het kabinet heeft begroot.
Er komt naar verwachting nog zeker tien miljard euro bij, als ook de provincies Gelderland, Utrecht, Drenthe en Zeeland in Den Haag aankloppen voor geld om de landbouwsector in hun provincies te vergroenen.
De provincies staan daarmee lijnrecht tegenover minister Van der Wal, die zegt dat 15 miljard extra niet kan. Het kabinet heeft 24,3 miljard euro in het fonds: zo'n 22 miljard voor de provincies en ruim 2 miljard voor rijksbeleid. Van der Wal noemt dat "een ongelooflijk hoog bedrag. Dat is ook rechtvaardig, want we vragen veel van de agrarische sector. Maar meer geld is gewoon echt niet mogelijk. We hebben in het kabinet grote uitdagingen, ook in financiële zin. Dus moet je kijken hoe je scherpere keuzes kunt maken."
'Elke hectare moet aangepast'
"Dit kan voor de minister geen verrassing zijn", zegt gedeputeerde Gert Harm ten Bolscher van de provincie Overijssel, die ruim vijf miljard wil uit het fonds van 22 miljard. "Dit bedrag is nodig om de doelen te realiseren die we met elkaar gesteld hebben. Die zijn zo ingrijpend voor ondernemers op het platteland, daar moet wat tegenover staan, want anders gaat dit nooit een succes worden."
"Praktisch elke hectare in ons landelijk gebied krijgt te maken met aanpassingen", zegt gedeputeerde Jeannette Baljeu van de provincie Zuid-Holland. Die provincie vraagt tot nu toe het hoogste bedrag uit het fonds, zo'n 9 miljard euro. Baljeu vindt het logisch dat de provincies meer geld nodig hebben dan het ministerie aanvankelijk inschatte.
"Het transitiefonds is er voor de stikstofopdracht, maar de opdracht die er ligt is veel groter", zegt ze. Provincies moeten met het geld ook de waterkwaliteit verbeteren en de CO2-uitstoot van de landbouwsector verlagen. Baljeu: "We hebben een inschatting gemaakt van de kosten. Nu is het aan het Rijk om te bepalen waar het geld vandaan komt."
Boeren uitkopen
De provincies hebben eerder dit jaar te horen gekregen hoeveel geld er per provincie beschikbaar was. Dat lijstje is niet openbaar gemaakt, maar volgens bronnen gaat het om hooguit drie miljard euro voor de provincies die het meeste moeten doen om de agrarische sector te vergroenen. Provincies als Zuid-Holland, Overijssel en ook Noord-Brabant (8 miljard) vragen dus miljarden meer.
Het geld is onder meer bedoeld om boeren uit te kopen, zodat er minder stikstof wordt uitgestoten. Dat doel kunnen provincies ook proberen te behalen door subsidies te geven voor innovaties waardoor boeren minder stikstof uitstoten. Daarnaast is er geld om nieuwe natuur aan te leggen of om boeren te verleiden om natuurvriendelijker te werken.
De natuurplannen zijn nog opgesteld door de oude provinciebesturen, maar de verwachting is niet dat de nieuwe besturen, met BBB erin, hele andere plannen in zullen leveren. In veel provincies zijn de nieuwe Provinciale Staten ook al bij de plannen betrokken.
Bos- en bomenstrategie
De meeste provincies presenteren de bedragen die ze vragen als het minimaal nodige. Ze waarschuwen dat de daadwerkelijke kosten hoger uit kunnen pakken. Zo zegt Noord-Holland dat niet alle kosten al goed zijn in te schatten, omdat niet alle regelgeving al duidelijk is en omdat veel kosten pas over jaren worden gemaakt. Friesland roept het kabinet op om ook gemeentes en waterschappen extra geld te geven om de natuur- en klimaatdoelen te halen.
De gedeputeerden van Overijssel en Zuid-Holland zeggen dat hun verzoek om veel geld niet enkel een openingszet is in een onderhandelingsspel. Ten Bolscher: "Wij zijn al tien jaar met dit soort gebiedsprocessen bezig. We weten wat we nodig hebben. Dit is het bedrag dat nodig is."
Zuid-Holland hoopt dat er nog extra geld uit andere potjes gehaald kan worden. "We hebben bijvoorbeeld ook plannen voor nieuwe bossen. Het Rijk moet nog komen met zijn bos- en bomenstrategie. We hopen dat er ook geld uit andere potjes gaat komen."