Oligarchen vechten plek op EU-sanctielijst aan in Luxemburg

• Gidi Pols

  redacteur Economie

Tientallen gesanctioneerde Russen proberen van de Europese sanctielijst te komen. In Luxemburg vechten ze bij het Hof van de Europese Unie de opgelegde sancties aan, soms met succes. De rechters van dat Hof hebben inmiddels hun handen vol aan de zaken.

Vandaag dienen de zaken van twee van hen: Alisher Usmanov en Grigory Berezkin. Mijnmagnaat Usmanov is met een geschat vermogen van ruim 13 miljard euro een van de rijkste oligarchen. Volgens de Europese sanctielijst is hij een van Poetins favoriete oligarchen. Hij zou de Russische president financieel helpen en heeft de zakenkrant 'Kommersant' overgenomen om die om te bouwen naar een pro-Kremlinkrant.

Zelf zal Usmanov vermoedelijk niet aanwezig zijn in de rechtszaal in Luxemburg-Stad. Hetzelfde geldt voor Berezkin, die op de lijst staat als vooraanstaand zakenman dicht bij Poetin. Onderdeel van de sancties is een inreisverbod. In hun plaats is de Franse advocaat Jérôme Grand d'Esnon afgereisd naar Kirchberg, de moderne Europese wijk van Luxemburg-Stad.

Van de lijst

Waarom zijn cliënten naar het Hof zijn gestapt? "Ik beantwoord geen enkele vraag, absoluut geen enkele", zegt Grand d'Esnon voor de zaak begint. De advocaat is een bekende in Luxemburg. Hij reisde al vaker naar het Hof om schadevergoedingen en verwijdering van de lijst te eisen voor andere gesanctioneerden.

In totaal lopen er nu bijna tachtig van dit soort procedures bij het Hof. "Meer dan 10 procent van alle zaken hier gaat nu over de sancties vanwege de oorlog in Oekraïne", zegt een woordvoerder van het Hof. "Het is echt een belangrijk aandeel van het werk geworden."

Inmiddels staan er bijna wekelijks zittingen op de agenda. Met opmerkelijke standpunten soms. Zo verklaarde de advocaat van oligarch Gennady Timchenko, die volgens de sanctielijst bekendstaat als vertrouweling van Poetin, dat hij geen bondgenoot is van de Russische president in de oorlog in Oekraïne. "Hoewel het waar is dat Timchenko meneer Poetin al lang kent, betwisten wij dat hij een vertrouweling is."

Ook de eerste uitspraken zijn binnen. In de meeste gevallen oordeelde het Hof dat de gesanctioneerde Russen terecht op de lijst staan. Maar niet altijd. De moeder van Prigozjin, leider van het huurlingenleger Wagner, lukte het in maart van de sanctielijst te komen. De EU had haar onterecht aangemerkt als aandeelhouder in bedrijven van haar zoon. Ze had die aandelen al niet meer sinds 2017.

De alternatieve route

De uitspraak van het Hof zal andere gesanctioneerde Russen hoop geven dat dit de juiste route om de sancties tegen hen uit de weg te krijgen.

De enige route is het niet. Er is ook een optie om door de Europese Raad van de lijst gehaald te worden. Dezelfde Brusselse instantie zet ook mensen op de lijst. Een keer per half jaar gaan ze opnieuw door de trits namen en passen desgewenst aan. "Tot dusver is de Raad het niet eens geworden over maar één enkele wezenlijke schrapping van de sanctielijst", zegt Jeroen Jansen, de sanctie-expert die de gesanctioneerde Rus Arkadi Volozj bijstaat. "Dus ook niet in gevallen die een schrapping van de lijst zouden verdienen."

De politieke wil is er niet bij de Raad, zegt Jansen. "De Raad lijkt verdeeld en kan daarom geen unaniem besluit nemen, wat nodig is bij dit soort besluiten." Jansen heeft wel goede hoop dat Volozj door een zaak in Luxemburg geschrapt zal worden. "Zij passen de Europese rechtsregels toe, vrij van politieke overwegingen."

Politiek?

"Je kan wat politiek vinden hier", zegt Mykolas Mazolevskis, woordvoerder van de Permanente Vertegenwoordiging van Litouwen, die namens dat land een rol speelt bij de vorming van de sanctielijst. "Vooral in het geval wanneer sommige landen, ik noem geen namen, iemand van de lijst willen halen die gerelateerd is aan binnenlandse problemen." Maar volgens hem is geen enkel land tegen het schrappen an sich.

Ook woordvoerders van andere Permanente Vertegenwoordigingen zeggen dat er een beetje politiek in de gesprekken rond de sanctielijst zit, maar dat juridische argumenten de overhand hebben. Als voorbeeld van zo'n politieke dimensie noemen ze de casus van de Russische patriarch Kirill. Hongarije voorkwam dat hij op de lijst kwam.