Kamer praat over voorstel om meer asielzoekers te laten werken

De druk op de politiek om asielzoekers in Nederland voluit te laten werken neemt toe. Asielzoekers mogen nu onder voorwaarden 24 weken per jaar werken. Voor Oekraïense vluchtelingen geldt die beperking niet: zij mogen zonder werkvergunning in loondienst werken.

Esam uit Jemen baalt enorm van de regels. Hij woont langer dan een jaar in de noodopvang in Vlissingen en weet niet wanneer zijn asielprocedure wordt afgerond. Hiervoor woonde hij in Saoedi-Arabië en werkte hij zes jaar in de financiële sector als IT-specialist. Hij houdt actief vacatures bij in zijn vakgebied en krijgt via Linkedin aanbiedingen van bedrijven. Maar als ze horen dat hij nog geen verblijfsvergunning heeft, haken ze af vanwege de belemmeringen voor het aannemen van asielzoekers.

Asielzoekers moeten aan vrij veel voorwaarden voldoen: ze mogen pas na 6 maanden werken, niet langer dan 24 weken en ze hebben een tewerkstellingsvergunning nodig die werkgevers moeten aanvragen bij het UWV. Ook moeten ze een bankrekening openen waarop hun salaris kan worden gestort en daarvoor hebben ze een BSN-nummer nodig. Dat is nog een uitdaging want de wachtrij voor inschrijving in de basisregistratie is enorm opgelopen, van ruim 2000 wachtenden in januari 2022 naar 13.440 op 10 mei 2023. Asielzoekers die een werkgever hebben gevonden, komen wel in aanmerking voor een spoedprocedure van twee weken.

Meedoen vanaf dag één

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de vraag of de belemmeringen kunnen worden losgelaten. Aanleiding voor het debat is de initiatiefnota 'Meedoen vanaf dag één' van D66-Kamerlid Anne-Marijke Podt.

Zij wil de belemmeringen eraf halen en asielzoekers sneller toegang bieden tot taalles en studies. Ze wil dat asielzoekers net zo snel kunnen integreren als Oekraïners. Die kunnen zich inschrijven bij iedere gemeente en aan het werk vanaf dag één, zonder beperkingen. Een werkvergunning is niet nodig, een werkgever moest een Oekraïense werknemer alleen aanmelden bij het UWV.

Draagvlak groeit

Het maatschappelijk draagvlak om asielzoekers eerder aan het werk te helpen groeit. Hoogleraren schreven een manifest en de VNG en alle Utrechtse gemeenten vroegen minister Karien van Gennip (Sociale Zaken) om de belemmeringen tijdelijk op te heffen en ervoor te zorgen dat kansrijke asielzoekers zo snel mogelijk aan het werk kunnen.

"Als asielzoekers vroeg aan een gemeente worden gekoppeld waar ze al een baan hebben scheelt dat de gemeente een uitkering en bevordert het de integratie", zegt een woordvoerder van de Commissaris van de Koning in Utrecht. "Voor asielzoekers is het, tenzij je grote trauma's hebt, ook fijner om meteen aan de slag te kunnen in plaats van doelloos op de rand van je bed te zitten. Uiteindelijk is het fijner voor iedereen."

De rechter bepaalde onlangs al dat de beperking van maximaal 24 weken in strijd is met Europees recht. Ook Regioplan, dat in opdracht van het kabinet werkt, adviseerde om dat maximale aantal weken los te laten. Krapte op de arbeidsmarkt en de ervaringen met Oekraïners die wel meteen aan het werk mochten, zorgen nu voor momentum en mogelijk draagvlak voor het afschaffen van de belemmeringen, denkt Podt.

Toch is het nog maar de vraag of er in de Tweede Kamer een meerderheid is voor het voorstel. Tegenstanders, waaronder de VVD, zeggen dat asielzoekers koppelen aan werk mogelijk een belofte tot permanent verblijf inhoudt; de beperking van 24 weken werd ingevoerd om te voorkomen dat mensen die een afwijzende beschikking van de IND hebben gekregen nog wel recht op een uitkering hebben. Het CDA, dat nodig is voor een meerderheid, wil nog niet kwijt of het het plan van Podt wil steunen.

Proeven in andere gemeentes

In Almere loopt nu een proef met een kantoor van Randstad in het asielzoekerscentrum. Het COA probeert daar samen met het uitzendbureau om asielzoekers te koppelen aan werkgevers. Ze stellen een profiel op van asielzoekers en zoeken dan binnen een poule van 100 geïnteresseerde werkgevers naar de beste match. Op die manier zijn al 22 mensen aan werkgevers gekoppeld, onder wie vijf asielzoekers. Wel moeten zij zich houden aan de wettelijke beperkingen.

Ook in Leersum begint binnenkort een proef om actief asielzoekers aan het werk te helpen vanuit het azc.