Wetenschapper doet mee met klimaatblokkade: 'Ze hebben gewoon gelijk'
Dertig jaar lang deed hij er alles aan om als wetenschapper de objectieve buitenstaander te zijn: de man die data vergaart, ze analyseert en er vervolgens over rapporteert. Maar vandaag nam hij afscheid van die rol. Klimaateconoom Reyer Gerlagh van de universiteit van Tilburg, die tussen 2011 en 2014 eindredactie voerde over een deel van een rapport van het VN-klimaatpanel IPCC, is voor zover bekend de eerste Nederlandse 'IPCC'er' die met Extinction Rebellion mee protesteert tegen subsidies voor de fossiele industrie.
Het maakt hem wel een beetje zenuwachtig, geeft Gerlagh toe terwijl hij op station Den Haag Centraal net zijn witte 'Scientist Rebellion'-stofjas heeft aangetrokken en een folder van de politie overhandigd krijgt met daarop de instructie om vooral op het Malieveld te demonstreren. Dat doet hij in ieder geval niet: samen met Extinction Rebellion staat hij vandaag op de A12. Als wetenschapper én als activist.
"Die switch is heel gradueel, maar de maat is vol", legt Gerlagh uit. "Als wetenschapper ben je gedrild om onafhankelijk te zijn, om je niet te mengen in discussies en alleen maar te rapporteren: dit zie ik, dit meet ik, dit zijn de consequenties van goed beleid. Maar op een gegeven moment zie je: wat ik heb gerapporteerd - bijvoorbeeld voor het IPCC - daar is te weinig mee gedaan."
"Dan denk je: ja, ik kan doorgaan als wetenschapper en objectief blijven en gewoon alleen maar informatie geven, maar op een gegeven moment weet je: ik héb die informatie, en die mensen van Extinction Rebellion, die hebben gewoon gelijk."
We volgden de klimaateconoom tijdens de klimaatdemonstratie in Den Haag:
De IPCC'er is wel bang dat zijn deelname aan het protest zijn geloofwaardigheid als wetenschapper beschadigt, al benadrukt hij dat hij een standpunt inneemt en nadrukkelijk geen partij kiest. "Die angst over geloofwaardigheid heeft iedere wetenschapper en daarom doen er ook maar heel weinig mee. Ik heb daarom ook heel veel ontzag voor al die andere wetenschappers die meedoen."
Geloofwaardigheid in twijfel
Dat gevoel deelt klimaatonderzoeker Heleen de Coninck, die net als Gerlagh meewerkte aan de IPCC-rapporten. In tegenstelling tot hem demonstreert zij niet. De Coninck: "Aan de ene kant zullen er mensen zijn die zeggen: zie je wel, die wetenschappers zijn eigenlijk in hun hart activisten en hebben eigenlijk een andere agenda. Aan de andere kant kun je ook zeggen dat het je verantwoordelijkheid is als wetenschapper dat je je ervoor inzet dat er wat gebeurt met je resultaten. Zeker als je al decennialang ziet dat er te weinig mee gedaan wordt."
Zelf mengt ze zich als IPCC-auteur in het publieke debat en denkt ze mee met allerlei organisaties die zich met de problematiek bezighouden. De Coninck ziet dat klimaatwetenschappers gevoelig zijn voor labels als activisme en alarmisme: "Dat komt echt uit de klimaatsceptische beweging. Zodra je iets zegt dat ook maar iets verder gaat dan wat de brede consensus zegt, word je meteen als alarmist weggezet en wordt je geloofwaardigheid in twijfel getrokken."
'Opgepakt worden is het waard'
Reyer Gerlagh voelt zich in ieder geval niet meer belemmerd door dat gevoel. "Op een gegeven moment maak je de afweging: wat is erger, de angst om mijn krediet te verspelen of het idee dat ik de verantwoordelijkheid niet heb genomen? Voor mij is die balans doorgeslagen naar: ik moet die verantwoordelijkheid nemen, ook als dat betekent dat ik die kritiek krijg. Die kritiek is niet terecht."
Collega's reageren ook heel verschillend op zijn besluit, merkt hij. "Maar ik heb nog geen collega's gehoord die zeggen: Reyer, dat moet je niet doen. Eigenlijk zeggen alle collega's: heel goed van je, maar je begrijpt wel dat ik het niet doe." Als vicedecaan Onderzoek bij de universiteit van Tilburg heeft hij nog wel toestemming gevraagd aan vakgenoten en leidinggevenden en die maakten geen bezwaar tegen zijn deelname.
Gerlagh had er vooraf ook begrip voor als hij zou worden opgepakt. "Ik begrijp: we zijn hier burgerlijk ongehoorzaam en ik vind het dus ook niet erg dat de overheid zegt 'we maken het jullie niet makkelijk'. Hoe ver de overheid mag gaan, daar laat ik me niet over uit. Ik ben geen jurist en daar heb ik dus geen zicht op. Voor mijzelf denk ik: als dat de prijs is, valt die nog wel mee."
