Duitse gemeenten bezorgd: 'Geen plek en personeel voor meer asielzoekers'
Ook in Duitsland groeien de zorgen over het stijgende aantal vluchtelingen en asielzoekers. Gemeenten lopen tegen de grenzen van hun capaciteit aan en voelen zich onvoldoende geholpen door de centrale overheid. "Het is geen kwestie van geld, maar van ruimte en mankracht", verzuchten lokale politici.
Dag en nacht zoeken wethouder Matthias Schimpf en zijn ambtenaren naar nieuwe plekken om immigranten tijdelijk te huisvesten. Op de website van Kreis Bergstrasse, net onder Frankfurt, staat een oproep aan burgers om iedere vrije woonruimte te delen met vluchtelingen. "Maar er is onvoldoende plek. Het lukt ons niet om voor iedereen een onderkomen te vinden."
Zo vreemd is dat niet: sinds het begin van de Russische invasie vluchtten ruim een miljoen Oekraïners naar Duitsland. Via een nationale verdeelsleutel werden ze zo gespreid mogelijk opgevangen. Bergstrasse, een gemeente met zo'n 270.000 inwoners, kreeg 2800 Oekraïense vluchtelingen toegewezen.
Alle Oekraïners opvangen was al een uitdaging, maar sinds een paar maanden stijgt ook weer het aantal immigranten dat via de Middellandse Zee Europa probeert te bereiken, uit landen als Afghanistan, Syrië, Eritrea en Turkije. Ook voor hen is Duitsland vaak het einddoel.
Wethouder Schimpf merkt dat in zijn gemeente. "In het eerste kwartaal van dit jaar kregen we nog eens 61 migranten per week toegewezen. Hun aantal neemt exorbitant toe."
De toegenomen druk is zichtbaar in de centrale opvang van de gemeente. Op een omheind recreatieterrein aan de ringweg staan drie grote tenten met ieder 330 slaapplekken. Binnen zijn aan weerszijden van een gangpad ruimtes gecreëerd, onderverdeeld met bouwhekken en afgeschermd met doeken en gordijnen. Soms klein voor twee mensen, soms groter voor gezinnen.
Het is er krap en sober. Koken mag er niet, dat gebeurt door vrijwilligers in een aangrenzende tent. Toiletten en douches staan in blokken op het buitenterrein.
'Hele structuur ontbreekt'
"Deze tentenstad was nooit bedoeld als permanente opvang, maar als een tijdelijke oplossing tot we betere huisvesting hadden, zegt burgemeester Christian Engelhardt. "Maar die ruimte is er niet. Zo kun je niet leven."
Sommige mensen zitten al maanden in de opvang. "Als we willen dat ze in onze samenleving integreren, hebben ze een plek nodig met buren, een vereniging waaraan ze kunnen meedoen en plaats op het kinderdagverblijf en de school. Ze moeten een taalcursus doen. Maar die hele structuur ontbreekt. Ik kan niet genoeg personeel vinden. Er is een groot tekort aan mankracht."
Een crisisoverleg tussen regering en deelstaten leverde begin deze maand weinig op. Berlijn trekt weliswaar een miljard euro extra uit om de acute nood voor dit kalenderjaar te stoppen, maar verder bleef het bij een afspraak om in november verder te praten.
"Het toont een gebrek aan strategie van de overheid", meent professor Marc Helbling, migratieonderzoeker aan de universiteit van Mannheim. "Men weet eigenlijk niet welke kant men op wil en komt op z'n best met kortetermijnoplossingen. Daarmee schuiven ze het probleem alleen maar door."
'Onhoudbare situatie'
Tot teleurstelling van gemeenten als Bergstrasse. Volgens burgemeester Engelhardt worden heikele punten onvoldoende benoemd. "Er komen te veel mensen naar ons land die eigenlijk geen perspectief op een verblijfsstatus hebben, maar die jarenlang in het systeem blijven hangen omdat de asielprocedures zo lang duren. Als dan eindelijk het besluit valt dat ze moeten worden uitgezet, gebeurt dat vaak niet. Ze blijven, maar zijn al die jaren niet geïntegreerd. Dat is een onhoudbare situatie."
Volgens Engelhardt moet het beleid zo worden aangepast dat alleen personen met uitzicht op een verblijfsstatus naar Duitsland reizen. "Als er minder mensen komen, kunnen wij diegenen die wel recht hebben op een verblijf beter en doelgerichter helpen integreren."
EU-asielbeleid
Eenvoudig is het niet. Om dat voor elkaar te krijgen zou het Europese asielbeleid namelijk drastisch op de schop moeten, waarbij wellicht migranten aan de buitengrenzen van de EU moeten worden opgevangen en geregistreerd. 'Goedgekeurde' asielzoekers kunnen dan via een verdeelsleutel over lidstaten worden verdeeld.
Maar daarover bestaat in Brussel en daarbuiten nog lang geen overeenstemming. Ook het terugsturen van uitgeprocedeerde asielzoekers blijft een probleem. Veel landen in Afrika en Azië weigeren afspraken te maken over het terugnemen van staatsburgers.
Onderzoeker Helbling noemt het idee om migranten eerlijker over de EU te verdelen op zich goed, maar ziet ook juridische en praktische bezwaren. "Waar moeten die onderkomens aan de rand van Europa dan komen? Hoe zien die eruit? Bovendien zullen sommige EU-lidstaten voorlopig met geen enkel plan instemmen. Daarom moeten andere lidstaten misschien niet afwachten. Denk aan een coalition of the willing die begint met het zoeken naar een oplossing."