Vijf vragen over wat Oekraïne met westerse F-16's wil doen
Daan van den Enden
redacteur Online
De levering van F-16-gevechtsvliegtuigen door het Westen aan Oekraïne lijkt aanstaande. De Verenigde Staten hebben al groen licht gegeven voor het trainen van de piloten, en meerdere Europese landen willen de toestellen gaan leveren.
Volgens Rusland loopt het Westen hiermee "kolossale risico's". Hoe moeten die woorden worden geïnterpreteerd en wat betekent dit voor het verloop van de oorlog? Antwoorden op de vragen bij het nieuws.
Hoe zit het met de leveringen?
De Amerikaanse veiligheidsadviseur Jake Sullivan zei vandaag dat de VS met hun bondgenoten overleggen wanneer F-16's geleverd worden aan Oekraïne. Op een persbijeenkomst na afloop van een overleg tussen de G7-landen in Japan antwoordde hij op vragen van journalisten over het besluit van president Biden om Oekraïense piloten te laten trainen met de Amerikaanse gevechtsvliegtuigen.
"Terwijl de training zich de komende maanden ontvouwt, zullen we samenwerken met onze bondgenoten om te bepalen wanneer vliegtuigen worden afgeleverd, wie ze zal afleveren en hoeveel", zei Sullivan.
De Amerikaanse toestemming voor de F-16-trainingen weegt zwaar binnen de discussie over de levering van de toestellen aan Oekraïne. Een groeiende groep Europese landen, waaronder Nederland en het Verenigd Koninkrijk, staat welwillend tegenover zulke leveringen, maar dat kan niet gebeuren zonder Amerikaanse toestemming.
Met het trainen van Oekraïense piloten lijkt die toestemming zeer dichtbij gekomen. "Anders heeft die training ook weinig zin", zegt hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga. "Oekraïne zou ook al vliegers hebben geoormerkt om twee tot vier squadrons te gaan vormen." Dan zou het gaan om tientallen toestellen.
Als het echt tot levering komt, wanneer kunnen de toestellen worden ingezet?
Een training van een vlieger vergt wel nog tijd, aldus Osinga. "Het Pentagon bracht eerder in een rapport naar buiten dat een vlieger binnen vier maanden in staat moet zijn om een F-16 zinvol in te zetten. Dat wil zeggen dat het toestel bestuurd kan worden en ingezet als wapensysteem."
Daarnaast is er training nodig voor logistiek en onderhoud, zegt Osinga. "Ook daar gaat veel tijd in zitten. Schattingen lopen uiteen van vier tot zes maanden, maar Oekraïne heeft aangetoond zich snel nieuwe systemen eigen te maken."
De F-16's kunnen dus niet ingezet worden voor een snel Oekraïens offensief. "Dit is een aanvulling van het wapenarsenaal voor de lange termijn", zegt Osinga. "Maar de oorlog is dan ook komende maanden nog niet voorbij."
Hoe belangrijk zijn de toestellen voor Oekraïne?
De toestellen zijn vooral van belang om de grondtroepen ondersteuning te bieden, zegt oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Je moet de troepen op de grond de vrijheid bieden om te kunnen handelen. Zodat ze zich kunnen voortbewegen zonder bang te zijn voor aanvallen van Russische vliegtuigen."
Osinga zegt dat ook. "De F-16's moeten daarom ook gezien worden als een extra wapen voor de luchtverdediging. Als Oekraïne over F-16's beschikt, is dat geen gamechanger. De F-16 heeft betere radar en een groter bereik dan de Soechoj- en MiG-toestellen die Oekraïne nu heeft. Een andere mooie bijkomstigheid is dat er veel reserveonderdelen beschikbaar zijn en dat producent Lockheed Martin nog altijd nieuwe toestellen maakt."
Wanneer de F-16's worden uitgerust met luchtraketten, kunnen ze mogelijk Russische vliegtuigen neerhalen en weghouden bij het front, zegt Osinga.
Rusland bestookt Oekraïne met kruisraketten en drones. Die worden weliswaar vaak onderschept, maar Oekraïne is wel bang om door zijn voorraad luchtafweergeschut heen te raken. "F-16's kunnen daarin een rol spelen", legt de hoogleraar uit. "Zelensky zei ook al eerder: "Give me wings for freedom."
Hoeveel toestellen heeft Nederland en kunnen we die zomaar missen?
Van de 213 F-16's die Nederland begin jaren 90 had, zijn er nu nog 42 over. Van die 42 heeft Nederland er 24 actief in gebruik. De overige achttien staan in hangars.
Volgens De Kruif is het nog maar de vraag hoeveel van die achttien toestellen goed genoeg zijn om te gebruiken. "Het kan zijn dat er onderdelen missen of dat ze gerepareerd moeten worden. Daar gaat ook tijd in zitten, dus de toestellen zijn sowieso niet op korte termijn te leveren."
Daarnaast hangt het aantal te leveren vliegtuigen ook af van hoeveel F-35-toestellen Nederland de komende jaren nog krijgt. Het is de bedoeling dat deze Joint Strike Fighters de huidige F-16's allemaal vervangen.
En het mogelijk leveren van F-16 gebeurt in een coalitie met Denemarken, België en het Verenigd Koninkrijk. In totaal zouden die landen samen met Nederland, volgens De Kruijf, tientallen toestellen kunnen leveren. Maar hoeveel er voor de rekening van Nederland komen, is niet duidelijk.
Hoe reageert Rusland?
De Russische onderminister van Buitenlandse Zaken Groesjko noemt de mogelijke levering van de gevechtsvliegtuigen "een kolossaal risico" voor westerse landen, meldt het Russische staatspersbureau Tass. "We zien dat westerse landen nog steeds vasthouden aan het escalatiescenario. Dat leidt tot enorme risico's", aldus Groesjko. "Hier wordt in elk geval rekening mee gehouden in al onze plannen en we hebben alle middelen in huis om de gestelde doelen te halen."
Volgens Osinga hoeven die woorden geen angst in te boezemen. "Iedere keer dat er een levering van een wapensysteem werd aangekondigd, heeft Rusland deze retorische kaart gespeeld. Maar iedere keer heeft het tot geen enkele escalatie geleid. Wat zou Rusland nu nog kunnen escaleren? Het land vermijdt bewust de directe confrontatie met de NAVO, het heeft al genoeg problemen met Oekraïne zelf."
