Waarom nu veel meeuwen doodgaan door vogelgriep en wat dat betekent

Nederland heeft te maken met de langste vogelgriepuitbraak onder wilde vogels ooit. Nu het broedseizoen is begonnen, worden vooral meeuwen getroffen door het virus.

In de eerste maanden van dit jaar zijn bijna 2000 dode meeuwen gemeld bij onderzoekcentra Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) en Sovon. Ook de honderden meeuwen die de afgelopen week in Flevoland werden gevonden, zijn doodgegaan aan de vogelgriep. "Het gaat enorm rond onder kokmeeuwen", vertelt Jelle Boontje van DWHC, dat onderzoek naar de karkassen coördineert.

Arjan Stegeman, hoogleraar diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht, bevestigt dat. "Sinds het najaar is het aantal vogels dat besmet raakt met vogelgriep redelijk constant, maar sinds het begin van het broedseizoen zien we een verhoogde sterfte onder kokmeeuwen."

Kokmeeuwen zijn talrijk en komen in het hele land voor. De vogels slapen op eilandjes in moerassen en open water, waar ze ook broedkolonies vestigen. Daar zitten ze vaak met veel vogels bij elkaar.

"Het virus kan zich dan gemakkelijk verspreiden", vertelt Stegeman. In Flevoland lagen de dieren bij elkaar op broedeilandjes, dreven in het water of waren terechtgekomen bij een landschapskunstwerk in het Zwarte Meer bij Kraggenburg.

Nieuwsuur ging met Rijkswaterstaat mee naar het Zwarte Meer om dode kokmeeuwen te ruimen:

Stegeman maakt zich al langere tijd zorgen over de omvang en de duur van de uitbraak. "In voorgaande jaren was het virus tijdens het voorjaar wel weer verdwenen, maar het is nu de tweede keer dat de vogelgriep 'overzomert'. Het virus is veranderd in een vorm die blijft."

De komende maanden kunnen wandelaars op meer plekken dode meeuwen tegenkomen en ook andere vogels, verwacht Stegeman. "Als het broedseizoen van de meeuwen voorbij is en de jongen vanaf ongeveer half juni uitvliegen, zal het virus verder verspreiden onder meeuwen en ook bij pluimvee."

Om dat enigszins tegen te gaan, roepen experts op dode of zieke vogels zo snel mogelijk te melden. Het opruimen van karkassen kan helpen om het aantal besmettingen te verminderen. "Het is het enige wat we kunnen doen. We weten van een eerdere uitbraak onder bijvoorbeeld grote sterns dat het opruimen van karkassen een gering effect kan hebben."

Ook zoogdieren en enkele mensen besmet

Europa kampt sinds oktober 2021 met de grootste uitbraak van vogelgriep ooit. Het virus is over 37 Europese landen verspreid en heeft geleid tot ruimingen van vele honderden pluimveebedrijven. In het wild is het virus meer dan 3000 keer vastgesteld in Europa.

Via wilde vogels komt het virus ook in gebieden waar het nooit eerder voorkwam en het treft niet alleen vogels. In meerdere landen zijn gevallen gemeld van zoogdieren die besmet zijn geraakt, inmiddels al meer dan dertig soorten. Zo raakte in december een kat in Frankrijk besmet, in Spanje werd de variant gevonden bij nertsen en in de VS kregen drie grizzlyberen vogelgriep.

Ook enkele mensen zijn besmet geraakt. In Europa vertoonden twee mensen ziekteverschijnselen na besmetting met de nu rondgaande vogelgriepvariant. En begin dit jaar belandde een 9-jarig meisje uit Ecuador in het ziekenhuis door het virus.

'Kans op uitbraak bij mensen laag'

In Nederland is het risico op verspreiding onder de bevolking in Nederland nog steeds laag, zegt het deskundigenberaad-zoönosen, dat de Nederlandse regering hierover adviseert.

De deskundigen roepen wel op tot "verhoogde waakzaamheid", zo is te lezen in een brief die minister Kuipers van Volksgezondheid en minister Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit gisteren naar de Tweede Kamer stuurden. "Zeker ook omdat Nederland een van de hoogste dichtheden van dieren ter wereld heeft", staat in de brief. Het monitoren van vogelgriepbesmettingen is volgens de deskundigen daarom erg belangrijk.

Volgens Stegeman hoeven we ons in Nederland geen extra zorgen te maken over de massale meeuwensterfte. "Het is natuurlijk ernstig, maar gelukkig is het geen bedreigde diersoort. De meeuwenpopulatie zal zich na opbouw van de immuniteit vanzelf weer herstellen."