Nieuwe aanwijzingen voor Russische sabotage op zeebodem
Journalisten van de Deense, Noorse, Zweedse en Finse publieke omroepen hebben in een gezamenlijk onderzoeksproject nieuwe aanwijzingen gevonden dat Rusland plannen ontwikkelt om westerse gasleidingen, elektriciteits- en internetkabels op de zeebodem te saboteren.
De journalisten volgden de bewegingen van Russische schepen op de Noordzee en Oostzee, spraken met experts en veiligheidsdiensten en maakten gebruik van onderschept radioverkeer. Het resultaat van hun onderzoek is te zien in een documentaireserie die vanavond wordt uitgezonden.
Het onderzoek bevestigt berichten dat Rusland cruciale infrastructuur van NAVO-landen op zee wil saboteren als het tot een oorlog met het Westen komt.
Admiraal Vladimirsky
Zo spoorde een ploeg van de Deense omroep DR in november in de zeestraat tussen Denemarken en Zweden een Russisch schip op dat vermoedelijk bezig was met het in kaart brengen van de infrastructuur op de zeebodem daar.
De Admiraal Vladimirsky is een schip voor zeeonderzoek, maar zou ook worden ingezet voor het verzamelen van inlichtingen over gasleidingen, windmolenparken en elektriciteits- en internetkabels. Het had zijn AIS-transponder uitgezet, zodat zijn locatie en andere gegevens niet voor anderen zichtbaar waren.
De Denen wisten de locatie toch te achterhalen door informatie te onderscheppen die het schip naar een Russische marinebasis zond. De omroep stuurde een journalist en cameraman met een snelle boot op de Vladimirsky af. Toen die bij het schip aankwam, verschenen gemaskerde mannen aan dek en een zwaarbewapende militair met een kogelvrij vest.
Een journalist van de Noorse omroep NRK ontdekte een verband tussen de vernieling van een internetkabel tussen Spitsbergen en het Noorse vasteland door de bewegingen van een Russische vissersboot. Die waren vreemd. "De transpondersignalen laten zien dat de Melkart-5 meer dan 130 keer over de kabel voer. Meer dan 130 keer, heen en terug."
Dat kan geen toeval zijn, zei een Noorse reder. "Dit is totaal onlogisch voor een vissersschip. Zelfs als er een waanzinnige hoeveelheid vis zit. Ik ben geen visser, maar dit is geen normale activiteit."
De Finse omroep Yle schrijft dat ook het Russische vissersschip Taurus de aandacht van de journalisten trok. Het deed de afgelopen tien jaar 51 keer een Noorse haven aan, slechts 34 keer met vis aan boord.
In de herfst van 2018 werd het ten westen van Noorwegen gesignaleerd waar net een grote NAVO-oefening aan de gang was. In december vorig jaar was het op weg naar de Barentszzee, bijna een maand voor het begin van het visserijseizoen.
Volgens de omroepen moeten over de afgelopen tien jaar de bewegingen van meer dan vijftig Russische schepen als verdacht worden beschouwd.
Samenleving verlammen
"In het geval van een conflict met het Westen weet Rusland waar het moet toeslaan om de Deense samenleving te verlammen", zei het hoofd contraspionage van de Deense inlichtingendienst PET tegen DR. Volgens het hoofd van de Noorse inlichtingendienst hecht het Kremlin grote waarde aan de operatie en wordt die direct vanuit Moskou geleid.
De informatie die Russen verzamelen, wordt volgens de DR centraal opgeslagen. Om daar bij te kunnen is voor Russische marine-, visserij- en koopvaardijschepen een speciaal softwareprogramma ontwikkeld dat GUGI heet.
Dat zou betekenen dat alle Russische schepen voor onderwateroorlogsvoering kunnen worden ingezet. Volgens een expert van de Noorse Defensieacademie is het voor een niet-marineschip heel eenvoudig om een zeemijn op een aangewezen locatie overboord te zetten.
De Russische ambassadeur in Noorwegen liet op vragen van de omroepen schriftelijk weten dat Rusland zich aan het internationale recht houdt.
In het bericht op de site van de Deense omroep wordt ook verwezen naar een persconferentie van de Nederlandse inlichtingendiensten AIVD en MIVD. Die maakten in februari bekend dat een Russisch schip vorig jaar op de Noordzee geprobeerd heeft om informatie over windmolenparken te verzamelen.
MIVD-directeur Swillens zei toen dat de Russen ook internetkabels en gasleidingen in kaart willen brengen. Volgens de diensten was er sprake van "voorbereidingshandelingen voor verstoring en sabotage". Ook in dit geval ging het het om de Admiraal Vladimirsky, zei een bron tegen de DR.
Op de site van de omroep wordt geen verband gelegd met de aanslagen op gasleidingen Nord Stream 1 en 2 in de Oostzee vorig jaar. Wie daarachter zat, is nog altijd niet bekend.
Nieuwsuur maakte vorig jaar deze reportage over de kwetsbaarheid van onderzeekabels:
