Witte Huis noemt ‘zombie drug’ ernstige bedreiging voor de volksgezondheid

• Thijs-Jan van Aalst

  redacteur Bureau Washington

Het Witte Huis waarschuwt voor een nieuwe drug, die een "verwoestende impact op de samenleving heeft." Het gaat om xylazine, een verdovingsmiddel voor vee, waar steeds meer Amerikanen verslaafd aan raken.

Het middel, dat ook bekendstaat als de zombie drug of tranq (afkorting van 'tranquillizer'), is nóg verslavender dan andere middelen, en bovendien dodelijker: het aantal overdoses in de VS is sinds het begin van de coronapandemie verviervoudigd.

Langere high én goedkoper

Omdat de high die je van xylazine krijgt langer is dan van veel andere drugs, wordt het vaak versneden met andere veelgebruikte middelen. Meestal is dat fentanyl, een pijnstiller die honderd keer sterker is dan morfine.

Tussen augustus 2021 en augustus 2022 overleden in de VS meer dan 70.000 mensen door een overdosis van die drug. Dat is vier keer zoveel als voor de coronapandemie. Reden voor Anne Milgram, hoofd van de Amerikaanse drugsautoriteit DEA, om te zeggen dat "xylazine de dodelijkste drugscrisis die ons land ooit heeft gezien nog fataler maakt".

In de wijk Kensington in Philadelphia zie je de verslaafden overal. Kijk zelf waar de 'zombie drug' toe leidt:

De eerste vermeldingen van xylazine als drug kwamen uit Puerto Rico, waar meer dan twintig jaar geleden werd begonnen met het versnijden van het middel met andere drugs. Dat gebeurde niet alleen vanwege de langere high, maar ook omdat het goedkoper is. Een enkele spuit fentanyl kost gewoonlijk zo'n 10 dollar. Gemengd met xylazine is dat nog maar 5 dollar. Het maakt de drug bijzonder lucratief voor drugskartels.

Herhaald xylazine-gebruik kan leiden tot open wonden op willekeurige plekken, vaak de ledematen. Als ze niet worden behandeld, worden die wonden steeds dieper, totdat amputatie noodzakelijk wordt. Een hulpverlener in Kensington, de wijk in Philadelphia waar het middel 'groot' werd, wordt er moedeloos van. "Ik heb mensen hun armen en benen zien verliezen."

'Ground zero' van de drugscrisis

Tegen een xylazine-overdosis is weinig te doen. Het medicijn naloxon, een neusspray die veel symptomen van drugsoverdoses stopt, werkt niet bij xylazine, vertelt verpleger Jason Bienert. "We zien dat mensen uit wanhoop heel veel naloxon toedienen. Maar eigenlijk moeten ze mond-op-mondbeademing geven. De verslaafden stikken omdat ze door de drug niet meer diep kunnen ademhalen."

Bienert werkt voor Voices of Hope, een stichting die werkt met drugsverslaafden. Hij ziet ook dat het aantal xylazine-verslaafden explosief toeneemt: "De drugstoevoer hier in de omgeving komt allemaal uit Philadelphia, dat echt het ground zero van de crisis is geworden. De 400 fentanyl-monsters die ik heb laten onderzoeken, testten allemaal positief op xylazine."

Een van Bienerts eerste "patiënten", zoals hij de verslaafden met wie hij werkt noemt, is April Tabor. Zij wist met hulp van Bienert van haar xylazine-verslaving af te komen, maar die hulp kwam te laat om haar linker onderarm te redden: "De wonden op mijn handen waren bloederig, opgezwollen en leken op verkoold vlees. Toen ik het gevoel verloor in mijn linkerhand, kon ik geen spuiten meer in mijn rechterhand zetten. Met als gevolg dat die hand werd ontzien, en ik alleen nog maar meer spuiten in mijn linker ging zetten. Die verslechterde totdat hij eraf moest."

Tabor zegt dat veel mensen geen hulp zoeken omdat het stigma zo groot is: "Mensen zien je alleen nog maar als een junkie. Het kostte me bijna mijn leven, omdat ik zelfs met mijn infecties thuisbleef, bang om weggezet te worden als 'zombie' of omdat de politie misschien zou worden gebeld. Je moet mensen gewoon met respect behandelen."

Ze vreest dat de Amerikaanse overheid niet in staat zal zijn om de crisis het hoofd te bieden: "Ze konden het al niet aan toen het alleen nog maar pijnstillers waren, dus ze zullen ook nu alleen maar achter de feiten aan blijven lopen. Ik kan alleen maar hopen dat we het tij keren als we mensen bewust maken van dit gevaar."