Hoe het voor intersekse atleten als Annet Negesa alleen maar moeilijker wordt
Je laten opereren vanwege een van nature hoog testosterongehalte om weer wedstrijden te mogen lopen. Het klinkt voor velen misschien absurd, maar het is de extreme keuze die Annet Negesa uit Oeganda ooit maakte. De gevolgen waren dramatisch: "De atletiekbond gaf me het gevoel dat ik niet mens genoeg was."
Negesa was ooit een veelbelovend talent op de 800 meter. Ze gaat naar de Olympische Spelen van 2012 in Londen, maar een maand voor de start van het wereldevenement krijgt ze een vernietigend bericht: ze mag niet deelnemen vanwege haar te hoge natuurlijke testosteronwaarden. De atlete, dan 20 jaar, is verslagen.
'Oneerlijk voordeel'
Negesa is een intersekse persoon, oftewel geboren met een lichaam dat niet in het hokje van een 'standaard' vrouwen- of mannenlichaam past. Omdat ze niveaus van testosteron produceerde vergelijkbaar met die van mannen, gaf dat haar volgens sportfunctionarissen bij sommige evenementen voor vrouwen een oneerlijk voordeel.
Om haar droom, onder meer haar familie financieel ondersteunen, in leven te houden volgt Negesa het ingrijpende advies op om zich te laten opereren. Dit zorgt ervoor dat haar aanmaak van testosteron drastisch wordt beperkt.
De ingreep heeft enorme gevolgen voor Negesa: ze krijgt last van hoofdpijnen en is niet meer de atlete die ze was. Ze loopt nog sporadisch een wedstrijd, eentje in 2017 en in 2021. Maar ze blijft ver verwijderd van de toptijden die ze ooit liep.
In de documentaire Category: Woman vertelt Negesa hoe de operatie haar leven compleet heeft veranderd. "Na de operatie keek niemand naar mij om. Ook niet de mensen die daarvoor de hele tijd met me praatten. Als mens hoor je hormonen te hebben. Maar nu heb ik totaal geen hormonen."
World Athletics ontkent
Negesa zegt in 2019 in een reportage van de Duitse televisiezender ARD dat een arts van World Athletics haar destijds adviseerde om tot opereren over te gaan. Vanuit de wereldatletiekfederatie wordt dit ontkend.
Category: Woman wordt sinds afgelopen weekend vertoond op het filmfestival Movies that Matter in Den Haag. Behalve Negesa doen meerdere atleten een vergelijkbaar verhaal in de documentaire.
Ook de Zuid-Afrikaanse Caster Semenya, die eveneens vanwege haar hoge testosteronwaarden vaak onderwerp van discussie is geweest, komt in de film voor.
"De vrouwen in de film zijn getroffen door seksediversiteit van World Athletics", zegt regisseur Phyllis Ellis. De Canadese is ook schrijfster en actrice en een voormalig hockeyster die op de Olympische Spelen van 1984 in actie kwam.
Ellis maakte de documentaire in samenwerking met Payoshni Mitra. De onderzoekster annex activiste vindt dat atleten met hoge testosteronwaarden beschermd moeten worden en niet bij voorbaat moeten worden uitgesloten.
Zo scherpte World Athletics afgelopen week de regels voor intersekse personen aan. Zij moeten nu twee jaar, in plaats van één jaar, aan lage testosteronwaarden voldoen om bij de vrouwen te mogen blijven meedoen.
World Athletics denkt met deze maatregel bij de vrouwen een gelijk speelveld te kunnen blijven garanderen.
De genderdiscussie is voor de wereldatletiekfederatie al decennia een gevoelig thema. "Ik verwacht dat internationale bonden intersekse sporters met waardigheid behandelen. En op dit momenten behandelen ze die vrouwen niet met waardigheid", zegt Mitra.
"Het kan niet zo zijn dat, alleen omdat je een gelijk speelveld wilt hebben, je anderen uitsluit", vindt de activiste.
In 2021 maakten we een explainer over de jarenlange strijd van Caster Semenya tegen de internationale atletiekfederatie:
