Wat moet je met dassen onder het spoor? 'Uitgraven en weghalen'
Eerder deze maand werd al de treinverbinding tussen Workum en Stavoren stilgelegd, nu veroorzaakt de das ook problemen in Brabant: minstens een week rijden er geen treinen tussen Den Bosch en Eindhoven. Dassen hebben daar onder het spoor gegraven, waardoor de rails kunnen verzakken. Hoe komt het dat de tot voor kort bedreigde dieren juist zo'n drukke en lawaaierige plek uitzoeken voor hun burchten?
Dassen zijn niet aangetrokken tot trillingen en lawaai, "maar ze trekken zich er ook niets van aan", zegt voorzitter Jaap Dirkmaat van natuurbeschermingsorganisatie Das & Boom. "We hebben ooit filmbeelden gemaakt van een das die zijn burcht verliet onder het spoor, terwijl er een intercity langsraasde. Dat gedender, daar kunnen ze dwars doorheen slapen." Wat een das wél aantrekt, zegt hij, is een droge plek voor zijn burchten: relatief hoog onder de grond, ver weg van het grondwater. "Ze zitten ook veel onder de opritten van snelwegen, en in dijken."
Dat de dieren onder spoorwegen gaan zitten is ook niet nieuw, vertelt hij: de afgelopen decennia werden ook al dassenburchten aangetroffen onder het spoor in onder meer Cuijk en Boxmeer.
Bijna uitgestorven
In de jaren 80 was de das bijna uitgestorven in Nederland, vertelt Dirkmaat, maar toen besloot de Tweede Kamer dat er een herstelplan moest komen. De dieren werden weer uitgezet op plekken waar ze niet meer leefden, en elke provincie moest met een plan komen om het dier te beschermen. Nu zijn er vermoedelijk meer dan 6000 dassen in Nederland, en daardoor komen ze volgens Dirkmaat nu ook voor op atypische plekken. "Dus niet meer alleen in natuurgebieden, maar ook in de bebouwde omgeving, zoals wegen en spoorwegen."
Door het beschermingsbeleid van de afgelopen decennia heeft Dirkmaat bij de autoriteiten een "nieuw soort tolerantie" zien ontstaan voor het dier, die niet helemaal meer in verhouding staat tot de schade die de das aanricht.
"We hebben tien jaar geleden al gewaarschuwd voor het risico dat de das kan aanrichten in dijken, en onder wegen en spoorlijnen. De waterschappen hebben daar goed op geanticipeerd door een generieke ontheffing te regelen, waardoor ze dassenburchten standaard mogen verwijderen. Bij dijken geldt echt een soort 'zero tolerance' voor dassen. Bij Rijkswaterstaat en ProRail is dat nog niet zo."
Het is vooral zaak om snel op te treden als je een dassenburcht ontdekt, zegt Dirkmaat, voordat er te veel dieren zijn. "Je kunt ze eerst proberen weg te jagen met een geurstof die ze niet prettig vinden. Daarna obstakels aanleggen, bijvoorbeeld gaas, zodat ze er niet meer in kunnen. En ten slotte hun hele burcht dichtgooien." Dan bestaat de kans dat ze weer terugkeren, zegt hij, "maar het is nog altijd minder moeite dan naderhand een verzakte spoorweg herstellen."
In Friesland probeert ProRail nu de dassen onder het spoor vandaan te lokken met een kunstmatig gangenstelsel, en in de tussentijd ligt de treinverbinding er stil. Voor het traject tussen Den Bosch en Boxtel is dat geen oplossing, zegt Dirkmaat: dat duurt te lang. "De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland kan een ontheffing geven om zo'n burcht te mogen vernielen of verstoren. Dat mag, bij een dwingende reden van groot openbaar belang. Nou, dat is dit toch? Er moeten nu mensen met bussen vervoerd worden van de ene stad naar de andere omdat er dassen zitten, dat moet afgelopen zijn."
Dus: gewoon uitgraven en de dieren weghalen, zegt hij. "Er is maar één probleem: ze hebben nu baby's, en die kunnen daarbij omkomen. Dat risico moeten we dan maar nemen. Want we kunnen niet maanden wachten tot die groot genoeg zijn."
Een paar dode dassen zijn bovendien niet per se een probleem, zegt Dirkmaat. "Elk jaar komt ongeveer een zesde van de dassen om het leven doordat ze verdrinken, of doodgereden worden door trein of auto. En toch is de populatie nu gezond in Nederland."
'Meer ruimte nodig voor snelle actie'
De RVO zegt in actie te komen na het ontvangen van een aanvraag. En spoorbeheerder ProRail zegt in gesprek te zijn met de RVO. "Het contact is er al een hele tijd. We waren bezig met een aanvraag, die moest worden aangepast omdat er meer dassen bleken te zitten", zegt een woordvoerder van ProRail. "We krijgen niet meteen antwoord. Instanties hebben ook gewoon hun ruimte en beslistijd. Als we dit sneller willen doen, moeten we kijken naar hoe we dat met zijn allen hebben afgesproken."
ProRail voelt de urgentie zeker wel, zei bestuursvoorzitter John Voppen vandaag in een persverklaring: "In het belang van de reiziger is echt meer ruimte nodig om sneller actie te kunnen ondernemen. We zijn hierover uiteraard in spoedoverleg met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat."
