Coalitie in 'verstandshuwelijk' probeert breuk te voorkomen met denktijd
De week na de verkiezingsoverwinning van de BoerBurgerBeweging probeert de coalitie een antwoord te vinden op de vraag: hoe nu verder? Moet het regeerakkoord worden opengebroken en moeten de stikstofplannen worden verzacht? Of kan het kabinet beter de stekker eruit trekken, zoals het advies luidt van BBB-leider Caroline van der Plas?
Bij het CDA, dat een grote klap kreeg, zitten ze sinds de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen voortdurend in overleg. Gisteren had de Tweede Kamerfractie "een lange, zware en soms emotionele vergadering", zei fractievoorzitter Pieter Heerma vanochtend. En vandaag ging dat overleg verder.
Stikstof is een van de belangrijkste dossiers waarop iets moet gebeuren, benadrukte Heerma nog maar eens voor aanvang. Sinds de verkiezingen is er volgens hem een "nieuwe politieke realiteit". BBB behaalde een monsterzege, en niet in de laatste plaats omdat die partij fel gekant is tegen het kabinetsplan om de komende jaren stikstof flink te reduceren.
Van 2030 naar 2035
In het CDA, dat van oudsher opkomt voor het boerenbelang, klinkt al een tijdje dat de ingeslagen weg van halvering van de uitstoot in 2030 niet de juiste is. Moet het coalitieakkoord niet worden opengebroken om er 2035 van te maken? En ook de mogelijkheid om boeren gedwongen uit te kopen ligt slecht.
Maar wat de inzet precies wordt, daar is de partij nog niet uit. Vanavond heeft de CDA-top op een geheime locatie crisisberaad met onder anderen de regionale voorzitters, van wie een flink aantal kritisch is over de stikstofplannen.
Ongetwijfeld gaan daar ook de kabinetsdeelname an sich en de positie van partijleider Wopke Hoekstra over de tong. Hoekstra's rol lijkt niet acuut ter discussie te staan - de fractie en de partijvoorzitter schaarden zich gisteren achter hem - maar hier en daar betwijfelen (prominente) CDA'ers toch of hij de juiste man is om de kloof tussen Den Haag en de rest van het land te overbruggen.
We vinden een week na de verkiezingen niet ineens iets anders dan een week voor de verkiezingen.
In de coalitie vindt het CDA wat betreft stikstof vooral D66 tegenover zich. Die partij zit er geharnast in en ziet (nog) niks in het aanpassen van het regeerakkoord. "We vinden een week na de verkiezingen niet ineens iets anders dan een week voor de verkiezingen", zei fractievoorzitter Jan Paternotte na D66-fractieoverleg.
Het coalitieakkoord met daarin het jaar 2030 moet wat betreft Paternotte overeind blijven, ondanks "dit beetje tegenwind". Hoe zijn standpunt zich verhoudt tot dat van het CDA, moet de tijd leren, stelde de D66'er. "Ze hebben bij het CDA intern veel overleggen, het lijkt me goed dat ik daar niet tussen ga staan."
Ook de VVD heeft vanmorgen de verkiezingsuitslag in de fractie besproken, en ook de fractievoorzitter daar vindt dat het CDA de tijd moet krijgen. "Elke coalitiepartij kan zeggen: joh, daar wil ik het over hebben", zei Sophie Hermans, doelend op het openbreken van het regeerakkoord. "Maar dat is tot nu toe niet gebeurd."
Trek de stekker eruit, zegt BBB-leider Van der Plas:
De veroorzaker van de coalitie-onrust wilde zich vandaag wel wagen aan een voorspelling van de afloop. "Mijn verwachting is dat de coalitie er niet uit gaat komen", zei BBB-leider Van der Plas na een overleg met premier en VVD-voorman Mark Rutte. De twee hadden vandaag op haar initiatief een lunch in het niet toevallig gekozen Wassenaarse restaurant De Landbouw. Het was "een leuk" gesprek geweest, is ongeveer het enige dat Rutte erover kwijt wilde.
De BBB-voorvrouw was spraakzamer: "Het kabinet gaat toch wel klappen." Van der Plas voorspelde dat er voor het eind van het jaar nieuwe Tweede Kamerverkiezingen zijn, want D66 en CDA staan volgens haar te ver uit elkaar. De komende tijd gaat ze dus vooral "heel goed" in de gaten houden wat de coalitie doet.
Want of het kabinet valt over stikstof, daar gaat de coalitie zelf over. Binnen het kabinet is ondertussen al wel de discussie gaande, bleek vanochtend rond kabinetsoverleggen. Over de inhoud ervan hield landbouwminister Piet Adema (ChristenUnie) zich op de vlakte. "Er is een situatie dat we in het kabinet over dingen moeten spreken, over dingen veranderen", zei hij. "Maar dat moet gebeuren in de boezem van het kabinet."
Nooit makkelijk
Zijn VVD-stikstofcollega zei ook nog maar eens dat "het gesprek nu gevoerd" wordt. Maar de inhoud moet voorlopig tussen vier muren blijven, want te veel openheid is volgens Christianne van der Wal "niet dienstbaar aan het proces".
Over het openbreken van het regeerakkoord, zwijgen de ministers nog
CDA-minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting) benadrukte dat een eventueel vertrek van zijn partij uit het kabinet ook niet dienstbaar aan het proces zou zijn. Het CDA wil zich verantwoordelijk opstellen en niet zomaar weglopen, bleek uit zijn woorden. "Een coalitie is altijd een verstandshuwelijk, makkelijk is het nooit."
Hoe bestendig dat huwelijk is, zal moeten blijken. Vermoedelijk komt het antwoord niet voordat er nog vele overleggen zijn gevoerd over het al dan niet aanpassen van stikstofplannen, over de koers van partijen en over kloven die overbrugd moeten worden.
