Somalië, geteisterd door terreur, decor van serie Somalisch-Nederlandse regisseur

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Voor het eerst in tientallen jaren is er in de Somalische hoofdstad Mogadishu een dramaserie opgenomen. Bijzonder, want Somalië wordt geteisterd door terrorisme. De Somalisch-Nederlandse regisseur Ahmed Farah besloot het erop te wagen.

"Zo'n acht of negen bommen gingen er af, in de drie maanden dat we in Somalië filmden. We moesten opnames regelmatig stilleggen omdat acteurs wilden checken of hun vrienden en familie veilig waren." Farah (44) is net terug uit Mogadishu en werkt nu verder in zijn woonplaats Nairobi in buurland Kenia.

Eind deze maand gaat zijn serie Arday in première op televisie in Somalië. De trailer staat al online en is volgens Farah "het gesprek van de stad". Niet alleen omdat Mogadishu een onverwachte locatie is voor een dramaserie, maar ook omdat de serie over onderwerpen gaat waar in Somalië vaak niet over gesproken wordt.

Arday ('Student') is een tiendelige serie over jongeren die zich grotendeels op een school afspeelt. Maar dit is zeker geen standaard highschool-serie. Er is veel actie en geweld, er zijn bendes, messen en er is een terroristische aanslag. Maar het gaat ook over de relaties van de jongeren onderling en met hun ouders. Over het jong uithuwelijken van meisjes, alcohol- en drugsgebruik en over een verkrachting, waarna het slachtoffer wordt gechanteerd met beelden die daarvan zijn gemaakt.

Kijk hier de trailer:

"Somalië is een land met heel veel taboes", zegt Farah. "Er mag niet gesproken worden over wie de daders zijn achter het terrorisme. En het is een islamitisch land, dat doet alsof er geen alcohol- en drugsscene is. Ook verkrachting is taboe. Ik denk dat veel mensen me gaan haten om de serie, maar ik wil dat er discussie komt over deze onderwerpen."

Zelf ontsnapt aan aanslag

Begin jaren 90 ontvluchtte hij zelf Somalië vanwege de burgeroorlog. Na de opvang in een Keniaans vluchtelingenkamp kwam hij op 14-jarige leeftijd naar Nederland. Later verhuisde hij naar België, leerde zichzelf het vak van nieuwscameraman en reisde de wereld rond.

Totdat hij vier jaar geleden tijdens zijn werk ontsnapte aan een aanslag in de Somalische stad Kismayo. "Ik had net een droneshot gemaakt van een restaurant met zonsondergang. Ik was er nog geen vijf minuten weg en er ontplofte een bom. Mijn fixer (een lokale inwoner die journalisten ondersteunt met productie- en vertaalwerk, red.) kwam om het leven. Die dag besloot ik dat ik klaar was met het vaak gevaarlijke werk voor nieuwszenders. Ik wilde fictie maken."

Na een film in Kenia trok thuisland Somalië weer. "Iedereen in Somalië vertelt je een roman. Je hoeft maar vijf minuten met iemand in de auto te zitten en dan krijg je al verhalen. Het is een plek waar je opgroeit als jongere met veel onzekerheid en uitzichtloosheid. Als je van huis weggaat weet je nooit of je terug gaat komen. Toch zie ik wel een verschuiving vergeleken met jaren terug. De jeugd wil niet meer bang zijn om te worden opgeblazen. Ze willen niet bang zijn voor de dood, maar leven."

Filmen was een uitdaging. Niet alleen werkte Farah met onervaren acteurs, ook is er de altijd aanwezige terreurdreiging. Voor de opnames ontkwamen twee actrices ternauwernood aan een aanslag toen ze kleding voor de serie gingen passen. En tijdens de opnames moest het team iedere paar dagen van filmlocatie wisselen, zodat ze geen doelwit konden worden.

Mogadishu is in handen van de regering. Die vecht in andere delen van het land tegen de jihadisten van Al-Shabaab. Mogadishu wordt wel regelmatig opgeschikt door bomaanslagen.

"Iedereen denkt bij Somalië aan terrorisme, en ik wilde dat ook in de serie schrijven. Het is onderdeel van ons, van het leven hier, ik kan geen serie maken zonder. Toen we de aanslagscène filmden, hielp iedereen mee met het decor. Daar een schoen, daar glas. Somaliërs weten hoe het eruitziet. Een 8-jarig meisje vertelde me dat ze het verschil wist tussen koeien- en mensenvlees na een bom. Dat kun je je niet voorstellen. "

Makkelijk was het opnemen van heftige scènes niet. "Veel van de tranen in de serie zijn echt. De jongeren kunnen in de serie met hun verhalen bij een schooltherapeut langs, daar kwamen ook echte emoties naar boven. Regelmatig moesten we het filmen even een uur stilleggen omdat mensen bij moesten komen van hun emoties."

De serie hielp haar om trauma's te verwerken, vertelt de 22-jarige Somalische Badria Yahye Ahmed telefonisch vanuit Mogadishu. De student maakt haar acteerdebuut in de serie. "In een scène verdedig ik mijn vriendin die verkracht is en waar beelden van zijn gelekt. De tranen rolden over mijn wangen. In mijn echte leven is het iemand overkomen in mijn vriendenkring. Het voelde gek genoeg bevrijdend om me te laten gaan ten overstaande van de hele cast en filmploeg."

De serie geeft haar, en de vele andere jonge acteurs, bovendien hoop. "We hadden nooit gedacht dat zoiets hier gemaakt kan worden. Nu wil ik actrice worden, ik heb een doel." Jongeren zetten nu de televisie aan en zien alleen maar politici praten, zegt regisseur Farah. " Maar de jongeren zijn de superstars in het land. Dat moet gezien worden."