Historisch VN-verdrag: 30 procent van de oceaan moet in 2030 beschermd zijn

Na vele jaren van onderhandelen en mislukte VN-toppen is er een historisch akkoord bereikt over de bescherming van de oceanen. Onderhandelaars op een speciale oceaanconferentie van de Verenigde Naties in New York zijn het na 38 uur praten alsnog eens geworden over de tekst van een verdrag hierover. "Het schip heeft de kust bereikt", aldus conferentievoorzitter Rena Lee. Met het verdrag moet 30 procent van de zee in 2030 beschermd gebied zijn.

Hoewel landen het verdrag nog moeten ratificeren, wordt de High Seas Treaty (volle zeeverdrag) door experts gezien als een enorme stap, en uniek in de geschiedenis. Er is tien jaar over onderhandeld en het laatste internationale akkoord over het beschermen van internationale wateren dateert uit 1982.

Sinds jaar en dag gelden de internationale wateren als 'vrije zee', met als gevolg dat ze vrijwel onbeschermd zijn tegen overbevissing en vervuiling. Tot nu toe was slechts 1,2 procent van deze wateren beschermd. Deze gebieden worden getroffen door de gevolgen van klimaatverandering, overbevissing en de scheepvaart.

En dat terwijl juist de oceanen van levensbelang zijn voor de aarde. Dat het zo lang heeft geduurd voor er een akkoord was, leidde "constant" tot schade, vertelde hoogleraar mariene geologie Gert-Jan Reichart van de Universiteit Utrecht voorafgaand aan het akkoord in het radioprogramma Met het oog op morgen. Hij wees erop dat 70 procent van het aardoppervlak oceaan is.

Cruciaal in strijd tegen klimaatverandering

"De oceanen worden natuurlijk bedreigd op allerlei manieren. Van het hele broeikasgaseffect is 97 procent van de extra warmte die aan het systeem aarde is toegevoegd opgenomen door de oceanen. En ook van de extra koolstof die door de mens is toegevoegd, is 25 procent al opgenomen door de oceanen, wat tot gevolg heeft dat die langzaam verzuren. Het is uitermate belangrijk dat daar wat aan gebeurt."

Wat hem betreft werd de noodzaak voor dit verdrag als deze al veel langer gevoeld. "Iedereen weet hoe belangrijk de oceaan is voor onze planeet", aldus Reichart. "We weten dat de oceanen cruciaal zijn voor het reguleren van het klimaat op aarde. Je weet wat een belangrijke rol ze spelen in de koolstofcyclus op aarde, hoe belangrijk ze zijn voor de biodiversiteit op aarde."

Desondanks denkt hij dat economische belangen lange tijd zwaar hebben meegewogen. "Kijk bijvoorbeeld naar de diepzee-mijnbouw en de visserij. Er zijn allerlei mensen die naar het economische belang kijken. De zee heeft heel veel te bieden, maar het is ook belangrijk om het te beschermen."

Zeereservaten

Het verdrag biedt volgens Reichart een raamwerk waarop verder internationaal milieubeleid gebouwd kan worden. "Het is een eerste belangrijke stap dat dit er komt. Daarna kun je gaan kijken welke afspraken je daaronder weer maakt. Daar heb je eerst dat gemeenschappelijke framewerk voor nodig."

Het zou volgens hem bijvoorbeeld kunnen gaan om zeereservaten, beschermde natuurgebieden zoals we die ook op land hebben. "Het kan natuurlijk niet zo zijn dat we met een deel van de landen afspreken dat er een reservaat komt en dat een ander land zegt: 'ja, ik ga daar gewoon vissen'. Daarvoor moet je eerst zo'n overeenkomst hebben op globaal niveau."

Met het verdrag, dat aansluit bij een VN-akkoord dat eind vorig jaar werd gesloten over biodiversiteit, wordt onder meer vastgesteld hoeveel er in de beschermde gebieden gevist mag worden. Ook wordt vastgesteld welke routes de scheepvaart mag gebruiken en wordt bijvoorbeeld de diepzeemijnbouw er aan regels gebonden.

Milieuorganisatie Greenpeace reageert uitgelaten op het nieuws en spreekt van "het grootste conservatie-akkoord in de geschiedenis van de wereld". De 30 procent van de zee die in 2030 beschermd moet zijn, is volgens Greenpeace het minimum om een totale ineenstorting van de ecosystemen in de oceanen tegen te gaan. Om het doel te halen, moet volgens de milieuorganisatie vanaf nu jaarlijks 11 miljoen vierkante kilometer oceaan beschermd worden.

De organisatie is vol lof over de 180 landen die hiermee akkoord zijn gegaan. "Dit is een enorme overwinning voor de miljarden mensen die afhankelijk zijn van gezonde oceanen en voor diersoorten die de oceanen hun thuis noemen", aldus Arlo Hemphill, die bij Greenpeace in de VS de oceanen onder zich heeft. "Het is een overwinning tegen klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. Iedereen op aarde kan een collectieve zucht van opluchting slaken."

Wel waarschuwt Greenpeace dat er geen tijd te verliezen is bij het uitvoeren van dit beleid. "De klok tikt en we moeten 30 procent per 2030 voor elkaar krijgen. We hebben nog maar een half decennium te gaan en we moeten niet zelfgenoegzaam zijn nu."