China wil rol spelen bij vrede in Oekraïne, is dat geloofwaardig?
China probeert zich de afgelopen week nadrukkelijk naar voren te schuiven als vredestichter in Oekraïne. Het land vindt zichzelf een neutrale partij in de oorlog en kwam vandaag met een twaalfpuntenplan met daarin allerlei voorstellen om het conflict tot een einde te brengen.
Maar China staat in het Westen juist bekend als Ruslands belangrijkste bondgenoot, die ondanks de Russische agressie in Oekraïne vierkant achter Moskou is blijven staan. Hoe serieus moeten deze pogingen van Peking dan worden genomen?
Uitgangspunt voor China is dus dat twaalfpuntenplan, met daarin overigens weinig nieuwe stellingnames. De tekst bevat veel algemeenheden en nauwelijks concrete actiepunten. China stelt dat "niemand baat heeft bij conflict en oorlog" en dat er "geen gemakkelijk oplossing voor een ingewikkeld probleem" is.
China roept op tot een staakt-het-vuren en het respecteren van de soevereiniteit van landen. Ook moeten er vredesonderhandelingen komen, waarbij China "zich constructief zal opstellen".
Die nadruk op de soevereiniteit van landen, oftewel hun onafhankelijkheid, haalt de geloofwaardigheid van het hele stuk onderuit, vindt China-kenner Ingrid d'Hooghe (Instituut Clingendael). "Want dat is nou precies wat Rusland met de invasie niet heeft gedaan, het heeft de soevereiniteit van Oekraïne juist geschonden." Ze zegt dat de Chinezen het niet hardop zeggen, maar hiermee wel suggereren dat ze - net als Rusland - vinden dat Rusland niet schuldig is aan het bezetten van andermans grondgebied.
Blijft achter Rusland staan
Hoe hard China zich nou daadwerkelijk voor vrede gaat maken, blijft vaag. Bovendien wordt een wapenstilstand in het Westen gezien als een kans voor Rusland om zijn posities te versterken en nieuwe troepen en materieel aan te voeren.
Als China in de tekst een ding wel duidelijk maakt, is het dat het achter Moskou blijft staan. Zo moeten de strafmaatregelen tegen Rusland van tafel, "omdat die de problemen alleen maar groter maken". China spreekt van het misbruiken van sancties en "de lange arm" van landen, waarmee in een eerder stuk naar de VS werd verwezen.
Ook vindt het dat het 'koudeoorlogsdenken', met name het uitbreiden van militaire bondgenootschappen, moet verdwijnen. Hoewel hier de NAVO niet expliciet wordt genoemd, is duidelijk dat China dit westerse militaire bondgenootschap bedoelt. De jarenlange uitbreiding van de NAVO en een eventueel Oekraïens lidmaatschap, waar het land al jaren om vraagt, was voor Poetin naar eigen zeggen de reden om Oekraïne binnen te vallen.
Niet alleen op diplomatiek vlak blijft China Rusland steunen, door zich bijvoorbeeld te onthouden van stemming bij de Verenigde Naties, maar ook economisch zijn de banden flink aangehaald. Zo is China de belangrijkste koper van Russische aardolie, die het land door sancties niet meer in de EU kan afzetten. Poetin zei afgelopen week dat hij verwacht dat de wederzijdse handel dit jaar uitkomt op omgerekend 200 miljard dollar, tegen 185 miljard afgelopen jaar.
Om de goede banden verder te illustreren, zei Poetin ook dat hij binnenkort zijn collega Xi op bezoek krijgt. Vanuit Moskou wordt al er maanden gehint op een staatsbezoek van de Chinese president aan Rusland ergens dit voorjaar, maar de Chinezen hebben dat plan nog niet bevestigd.
Plek aan tafel
China's twaalfpuntenplan wordt in het Westen met weinig enthousiasme ontvangen. Voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen wilde het voorstel geen vredesplan noemen. "Bovendien heeft China al partij gekozen", benadrukte ze. NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg noemt China weinig geloofwaardig als bemiddelaar. "Het heeft niet eens de illegale invasie veroordeeld", zei hij.
d'Hooghe legt uit dat China met dit plan het beeld wil versterken dat het de hoeder van de wereldvrede is. Die boodschap slaat volgens haar niet aan in het Westen, maar wel in Afrika, Zuid-Amerika en het Midden-Oosten. "Het wil ook alvast een plek aan de onderhandelingstafel reserveren, voor als er uiteindelijk over een bestand of vrede wordt gepraat. Daar sorteert het eigenlijk op voor, ook zodat het straks een rol kan spelen bij de wederopbouw van Oekraïne."
Zelensky wil graag met Xi spreken
En Oekraïne zelf? President Zelensky zei vandaag dat hij plannen maakt voor een ontmoeting met Xi. Dat is er sinds het uitbreken van de oorlog nog niet van gekomen, zelfs een telefoongesprek tussen Xi en Zelensky is er niet geweest. Hij denkt dat de ontmoeting "voordelig zal zijn voor beide landen en voor de veiligheid in de wereld". Hij zei er niet bij wanneer die ontmoeting zou moeten plaatsvinden.
De Oekraïense gezant in China reageerde voorzichtig positief en hoopt dat Peking een actievere rol wil spelen in de beëindiging van het conflict. Gevraagd door de NOS naar de opstelling van China merkte zij wel op dat president Xi al meerdere keren met Poetin had gesproken, maar tot haar spijt nog niet met Zelensky. "Als ze neutraal willen zijn, moeten ze beide partijen spreken."
Ze roept Peking op meer te doen. "China moet alles doen wat het kan om er bij Rusland op aan te dringen troepen uit Oekraïne terug te trekken en de oorlog te stoppen."
