Materialen in warmtepomp schadelijker voor milieu dan gedacht
De milieubelasting van de materialen in een warmtepomp blijkt groter dan gedacht. Dat wordt duidelijk uit nieuwe berekeningen voor de Nationale Milieudatabase. Die tonen aan dat de milieubelasting van onder meer de productie en hergebruik van de materialen in een warmtepomp elf keer hoger ligt dan waar voorheen rekening mee werd gehouden, meldt de stichting achter de database, NMD.
De stichting brengt de milieueffecten van bouwproducten in kaart. De gegevens die tot nu toe werden gebruikt voor warmtepompen waren onvolledig. Onder meer de milieuschade van het koudemiddel (de vloeistof die in de pomp wordt gebruikt voor het transport van warmte), de elektronica en de levensduur van het apparaat werden niet meegenomen. Het gaat hierbij om een levenscyclusanalyse, waarbij de klimaatwinst, dus de CO2-uitstoot die door een warmtepomp wordt bespaard niet meetelt.
De nieuwe berekeningen kunnen een probleem gaan vormen bij de bouw van nieuwe woningen. Bij woningbouwplannen moet per gebouw een milieuprestatieberekening ingeleverd worden. Die wordt gemaakt op basis van data uit de NMD. De nieuwe 'milieuscore' van een warmtepomp is soms zo hoog dat bouwen met een warmtepomp binnen de milieunorm niet meer te doen is.
Op dit moment heeft meer dan 95 procent van de woningen in Nederland een cv-ketel op aardgas. Vanaf 2026 moeten kapotte cv-ketels worden vervangen door een duurzaam alternatief, waarbij de - hybride - warmtepomp wordt gezien als een van de belangrijkste opties.
Om onduidelijkheid, vertraging of stilstand in de bouw te voorkomen heeft de stichting NMD een tijdelijke oplossing bedacht. Tot de effecten van alle warmtepompen in kaart zijn gebracht, is er een verrekenfactor van kracht, die er in grote lijnen op neerkomt dat voorlopig de oude milieuscores worden aangehouden. "Wij willen het probleem niet zomaar even bij de leveranciers van warmtepompen neerleggen. Dat zou niet terecht zijn", schrijft directeur Jan-Willem Groot op de website.
Onmisbare bijdrage
Groot hoopt niet dat de warmtepomp nu uit de gratie raakt. Ook voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland twijfelt niet aan het nut ervan. "Dankzij de warmtepomp verbruiken nieuwbouwwoningen helemaal geen aardgas meer en daalt de CO2-uitstoot met de helft. Daarmee leveren warmtepompen een onmisbare bijdrage aan het behalen van de klimaatdoelstellingen."
Volgens voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal stoot een goed geïsoleerde hoekwoning met een volledig elektrische warmtepomp jaarlijks zo'n 1100 kilo CO2 minder uit dan een woning met een cv-ketel. De CO2-besparing is zo'n 40 tot 50 procent. Wordt de elektriciteit voor de warmtepomp groen opgewekt, dan daalt de CO2-uitstoot nog veel verder. "De milieuscore in de database focust alleen op materiaalgebruik, de winst in het energiegebruik tijdens de gebruiksfase wordt daarin niet meegenomen. En dat is wel nodig om een compleet plaatje te krijgen", zegt energie-expert Joanneke de Jongh.
Nieuwe generatie warmtepompen
Zowel NMD als Techniek Nederland hoopt dat er nu werk wordt gemaakt van de innovatie van warmtepompen. "Apparaten worden steeds kleiner waardoor minder materialen nodig zijn om het apparaat te produceren", zegt Terpstra.
Ook worden sommige onderdelen al hergebruikt. Maar het kan altijd beter, zegt ook De Jongh. "Er ontsnapt bijvoorbeeld een klein beetje CO2 uit het koudemiddel in de warmtepomp, maar aan de hoeveelheid en het type koudemiddel worden ook steeds strengere eisen gesteld."