Niet eerder zo weinig zee-ijs gemeten rond Antarctica
Sinds het begin van de satellietmetingen in de jaren 70 heeft er nooit zo weinig zee-ijs rond Antarctica gelegen als nu. Terwijl het zomerseizoen er nog niet voorbij is, is het record al gebroken, meldt het National Snow and Ice Data Center.
Het gebied dat met zee-ijs is bedekt, is geslonken tot ongeveer 1,9 miljoen vierkante kilometer. Daardoor is een groot deel van de oceaan rond het vasteland van Antarctica op dit moment ijsvrij.
De hoeveelheid zee-ijs op zowel de Noordpool als bij de Zuidpool wordt nauwlettend in de gaten gehouden door klimaatwetenschappers. Toch is het te vroeg om te zeggen of de huidige ontwikkelingen rond Antarctica zorgelijk zijn en duiden op een versnelling van het smelten. Het nieuwe record kan namelijk ook zijn veroorzaakt door natuurlijke variaties.
Dit zijn beelden van het onderzoek dat Britse en Amerikaanse onderzoekers bij Antarctica doen naar het zee-ijs:
Tot voor kort smolt vooral het ijs op de Noordpool steeds verder; sinds het begin van de metingen is daar de oppervlakte van het zee-ijs met ongeveer de helft afgenomen. Ook is het ijs er nu minder dik. Als je de dikte en het oppervlak combineert, dan is ongeveer 75 procent van alle zee-ijs daar verdwenen.
Dit veroorzaakt overigens geen zeespiegelstijging, omdat dat ijs drijft op de Noordelijke IJszee. Wel leidt het ertoe dat zonnestraling minder door het ijs wordt weerkaatst, en in plaats daarvan het oceaanwater opwarmt. Dit is een van de oorzaken waardoor dit gebied (veel) sneller opwarmt dan de rest van de wereld.
Rond Antarctica bleef de hoeveelheid zee-ijs lange tijd nagenoeg op peil. In de winter werd zelfs enkele jaren geleden een maximumrecord gebroken. Er zijn dan ook veel factoren van invloed op de hoeveelheid zee-ijs rond Antarctica, zegt klimaatwetenschapper Richard Bintanja van de Rijksuniversiteit Groningen en het KNMI. "Het is een complex vraagstuk, waardoor lastig te zeggen valt of deze situatie onrustbarend is."
Naast de opwarming van de aarde, veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen, zijn hier nog andere processen van invloed. Zoals de interactie van de luchtcirculatie rondom Antarctica met de stratosfeer en zelfs de hoeveelheid ozon. Bintanja: "Al deze effecten spelen een rol, en ze hebben allemaal invloed op de hoeveelheid zee-ijs rond Antarctica. Daardoor kunnen we niet uitsluiten dat dit laagterecord veroorzaakt is door natuurlijke variabiliteit."
IJsplaten
Wel is het zo dat de hoeveelheid zee-ijs van invloed is op de ijsplaten die Antarctica omringen. IJsplaten fungeren als een soort plug of kurk en houden gletsjers op het vasteland als het ware tegen. Als ook die ijsplaten verdwijnen, kunnen gletsjers sneller in zee stromen, verwachten wetenschappers. Zee-ijs zorgt ervoor dat de ijsplaten minder in contact komen met golfslag.
"Zee-ijs heeft een fijne eigenschap, namelijk dat het golven dempt", zegt Bintanja. "Ik ben er een paar keer geweest, en was altijd blij als we door een gebied met zee-ijs voeren, want dan waren er minder hoge golven." Zee-ijs is een paar meter dik bevroren zeewater, dat grote verschillen laat zien in zomer en winter. De ijsplaten, die vastzitten aan het vasteland, zijn geregeld een paar honderd meter tot zelfs een kilometer dik.
Deze ijsplaten zijn overigens kwetsbaarder bij een verdere opwarming van de aarde dan eerder werd gedacht, concludeerden onderzoekers van de TU Delft en de Universiteit Utrecht vorige maand in een studie. Uit hun bevindingen blijkt dat er sneller meren van smeltwater op die ijsplaten kunnen ontstaan. En dergelijke meren zijn slecht nieuws. Als een ijsplaat scheuren vertoont, kan het water uit die meren in de scheuren stromen en de ijsplaat in korte tijd versplinteren. Ruim 60 procent van de ijsplaten op Antarctica heeft zulke scheuren. Als er overal smeltmeren ontstaan, kunnen die dus mogelijk sneller opbreken.
