Fossiele investeringen scoren op de beurs: 'Cynische prioriteit'

• Thom Opheikens

  redacteur Economie

Het is geen fraai beeld voor iedereen die zich zorgen maakt over klimaatverandering. Op de beurs wordt een oliebedrijf dat extra in fossiel investeert met luid gejuich ontvangen. En wie vergeleken met olieconcurrenten juist groene ambitie toont, die wordt afgestraft.

Zo kondigde BP deze week acht miljard dollar aan extra investeringen in olie en gas aan. Een U-turn. Vergeleken met veel andere olie- en gasbedrijven waren de Britten juist ambitieus op het gebied van verduurzaming. In plaats van 40 procent minder fossiel in 2030, zet BP nu in op 25 procent minder. Sinds die aankondiging steeg de koers zo'n 15 procent.

Veelzeggend is ook de lage beurswaarde van Shell ten opzichte van Amerikaanse concurrenten als Exxon Mobil en Chevron. De maatschappelijke kritiek op de omvang van Shells duurzame investeringen is groot. Deze week werden Shell-bestuurders door verschillende aandeelhouders zelfs voor de rechter gesleept. En dat is niet de eerste rechtszaak.

Maar Shell is ook als het aankomt op investeren in hernieuwbare energie een stuk ambitieuzer dan de Amerikanen. Het bedrijfsonderdeel waar die hernieuwbare energie onder valt, verdient alleen een stuk minder makkelijk geld.

'Beurs gaat over winst'

"Er wordt veel gesproken over het verduurzamen van de economie, maar op de beurs gaat het alleen over winst maken op de korte termijn", zegt hoofdeconoom Hans Stegeman van Triodos Bank. "Dat is een bijzonder cynische prioriteit, die niet helpt om de wereldwijde klimaatdoelen te halen. Het is helaas wat we nu zien gebeuren op de financiële markten."

"Grote beleggers uit de VS, China en het Midden-Oosten zeggen: wij zitten in aandelen om geld te verdienen", ziet analist Corné van Zeijl van vermogensbeheerder Actiam. "De Amerikaanse oliebedrijven zijn dan voor hen interessanter."

De vraag naar olie neemt het komende decennium slechts langzaam af, is de verwachting. Zelfs als alle huidige klimaatambities en -doelstellingen worden waargemaakt, gaat het in 2030 nog altijd om 93 miljoen vaten per dag. Dat blijkt uit de laatste World Energy Outlook van het Internationaal Energie Agentschap (IEA). Wie kijkt naar beleid dat al daadwerkelijk op papier staat, ziet dat de vraag zelfs ongeveer gelijk blijft aan nu, rond de 100 miljoen vaten per dag.

Het derde scenario hieronder op het kaartje laat zien wat nodig is om in 2050 netto nul co2 uit te stoten. Dat betekent dat voor alle co2 die dan de atmosfeer in gaat, ook co2 de atmosfeer uit moet. Netto nul co2-uitstoot in 2050 is nodig om de opwarming van de aarde enigszins binnen de perken te houden.

Wat betreft de vraag naar olie is dat doel al uit zicht geraakt, zegt energiedeskundige Lucia Van Geuns van HCSS.

"Scenario's noemen we niet voor niets scenario's", zegt Van Geuns. "Die komen per definitie niet exact uit, maar tot zeker 2030 blijft de wereldeconomie zeer afhankelijk van olie. Onze afhankelijkheid van olie en gas gaat niet in tien, twintig jaar over. Onmogelijk."

Dat is niet alleen voor het klimaat een schoen die wringt. De omvang van het aantal investeringen in nieuwe fossiele bronnen ligt volgens Van Geuns namelijk wél in lijn met het netto nul co2-uitstoot scenario. Volgens het IEA is het aanbod van olie daarom in 2030 kleiner dan de vraag. "Dat betekent dat de oliemarkt voorlopig krap blijft", zegt Van Geuns.

Grote Europese beleggers kijken er ondertussen steeds meer naar of een bedrijf rekening houdt met het klimaat en andere criteria voor verantwoorde investeringen. Gebrek daaraan kan reden zijn voor verkoop, zoals het ambtenarenfonds ABP recentelijk deed: zo'n 9 miljard euro aan belangen in fossiele energiebedrijven werden verkocht.

Shell zit daarmee volgens Van Zeijl in "een spagaat." Beleggers die weinig om het klimaat geven, kiezen voor Exxon Mobil en Chevron die nóg meer aan olie en gas; tegelijkertijd is Shell nog veel te fossiel voor beleggers die wél om het klimaat geven.

De relatief lage beurswaarde van Shell is daarbij niet zonder risico's voor het bedrijf. Het maakt Shell potentieel kwetsbaar voor een overnemende partij. "Er kan een kwade dag komen dat Exxon zegt: ik geef wat nieuwe aandelen uit, ik haal nog wat andere financiering op, en ik slok Shell op", denkt van Zeijl. "Ik vraag me af of duurzaam daarbij gebaat is."

Maatschappelijke onrust

Met aan de ene kant de grote rol die fossiele energiebronnen en -bedrijven spelen, en het dreigende mislukken van klimaatdoelstellingen aan de andere kant, komt de vraag op of ontwrichtende klimaatverandering waarvoor wordt gewaarschuwd nog te ontlopen is.

"Dat is een hele lastige vraag", zegt Stegeman, Maar de hoofdeconoom ziet langzaamaan wel iets veranderen. "De maatschappelijke onrust neemt toe. Dat zie je aan de aanklacht deze week tegen Shell, en ook het grote aantal demonstranten op de A12."