Hoe Rusland op Afrika inspeelt en waarom dat werkt

• Soehayla Halouchi

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov werd in de strijd om invloed in Afrika deze week opnieuw op pad gestuurd naar het continent. Na een eerdere tour in juli vorig jaar, bezocht hij dit keer Mauritanië, Mali en Sudan en sprak daar met regeringsleiders over het versterken van banden.

Die banden komen er vooral op neer dat Rusland huurlingen en wapens levert aan Afrikaanse landen, waarmee die terreurgroepen binnen de landsgrenzen willen bevechten. De Russen worden daarom met open armen ontvangen. Adama Diabaté, een prominent mediafiguur in Mali, zei tegen The Financial Times dat hij gelooft dat de Russen meer hebben gedaan tegen de jihadisten in het land dan voormalig kolonisator Frankrijk.

Vanuit het Westen klinkt vooral door dat sentiment veel bezorgdheid. De Franse president Macron riep Afrikanen op om de Russen de rug toe te keren. Hij noemde Rusland "de laatste koloniale, imperiale macht" en Afrika zou - als continent dat slachtoffer is geweest van kolonialisme - beter moeten weten.

Juist daar heeft het warme welkom alles mee te maken. Het is namelijk niet per se een pro-Russisch sentiment dat heerst, maar een afkeer tegen westerse en Franse politiek, leggen experts uit.

Bram Vermeulen, oud-Afrika-correspondent, herkende de onvrede over het Westen toen hij afgelopen jaar voor het programma Frontlinie een aflevering maakte over de Russen in Afrika: "De steun voor Rusland leunt heel erg op een groot gevoel van boosheid over de rol van oud-kolonisator Frankrijk."

Studenten in de Centraal-Afrikaanse Republiek krijgen elke week les van een Russische consul, geeft Vermeulen als voorbeeld. "Iedere zaterdag doceert hij geopolitiek vanuit het Russische perspectief. De manier waarop hij lesgeeft, met een bepaalde visie op het Westen, sluit volledig aan bij de al bestaande afkeer tegen vooral de Franse politiek."

En op die manier maken de Russen gebruik van Afrikaanse landen, legt Vermeulen verder uit: "Er zijn een aantal zwakke staten in Afrika, bijvoorbeeld de Centraal-Afrikaanse Republiek, die problemen hebben met rebellengroeperingen. Zij voelen zich in de steek gelaten door het Westen. Toen heeft Moskou een helpende hand uitgestoken."

Overigens is het niet alleen Rusland dat steeds meer invloed weet te krijgen in Afrika. Zeker China toont veel belangstelling. Waar Rusland zich vooral manifesteert op het gebied van wapenleveranties, zijn de Chinezen met name betrokken bij projecten op het terrein van energie en infrastructuur.

Als tegenzet kondigde de Amerikaanse president Biden afgelopen december aan dat hij met verschillende landen in Afrika een partnerschap wilde aangaan. Ditmaal niet als "geopolitieke pion", maar als belangrijke geopolitieke spelers, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken daar eerder over.

Dat perspectief is ook een grote factor bij het sentiment op het continent. Afrikaanse landen willen dat het Westen ze ziet als gelijkwaardige partner en ze ook zo behandelt.

Afrika zien als gelijke

Dat Afrikaanse landen graag gelijk behandeld willen worden, herkent Séphora Wondo. Ze is politiek wetenschapper met een focus op Afrika. "Volgens de westerse landen zijn de Afrikaanse landen wel onafhankelijk, maar er heerst nog wel sterk het idee dat Afrika het Westen nodig heeft. Ook als je kijkt naar de handelsakkoorden, komen Europese landen er altijd beter uit. Ze zien Afrika dus niet als gelijke, hoewel ze zeggen dat wel te willen."

Wondo verwacht niet dat de relaties met Rusland grote veranderingen met zich mee brengen. "China is heel invloedrijk op het continent, waardoor Rusland er niet tussen zal of wil komen. Rusland wil vooral op de achtergrond een rol spelen en geen grote impact hebben op politiek vlak, verwacht ik, slechts op militair vlak."